Internationale actie nodig tegen straffeloosheid voor folteringen door Belarussische politie
Een nieuw Amnesty-rapport onthult hoe de Belarussische autoriteiten het gerechtelijk apparaat inzetten om niet de daders van foltering te straffen, maar wel de slachtoffers. Het is een van de manieren waarop de autoriteiten mensen met een afwijkende mening de mond snoeren sinds er protesten uitbraken na de verkiezingen in augustus 2020.
Amnesty International roept de internationale gemeenschap op actieve stappen te ondernemen om gerechtigheid te verzekeren voor de slachtoffers. Daders van foltering moeten ter verantwoording geroepen worden.
Geen enkele klacht over mishandeling onderzocht
De Belarussische autoriteiten geven toe dat zij meer dan 900 klachten over mishandeling door de politie hebben ontvangen sinds de demonstraties in augustus 2020 begonnen, maar er is nog niet één strafrechtelijk onderzoek gestart tegen ordehandhavers. Daarentegen zijn wel honderden strafrechtelijke onderzoeken ingesteld tegen vreedzame demonstranten. Velen van hen zijn slachtoffer van mishandeling en foltering.
‘Sinds de start van de protesten hebben mensenrechtenorganisaties bewijs verzameld van folterpraktijken tegen honderden vreedzame demonstranten en de dood van ten minste vier van hen,’ zegt Marie Struthers van Amnesty International. ‘We hebben herhaaldelijk opgeroepen om grondige onderzoeken in te stellen en de verantwoordelijken te berechten. Daar is echter weinig hoop op aangezien we te maken hebben met een systeem dat niet alleen de politie met anonimiteit beschermt, maar ook intimidatie en verder geweld tegen slachtoffers en getuigen aanmoedigt.'
Internationale druk nodig
‘Omdat het Belarussische rechtssysteem faalt, moet gerechtigheid op internationaal niveau worden nagestreefd. Regeringen en internationale en regionale organisaties moeten al hun macht gebruiken om de Belarussische autoriteiten zover te krijgen dat zij een einde maken aan deze schending van de mensenrechten. We roepen de internationale gemeenschap op alle beschikbare middelen in te zetten om voor gerechtigheid in Belarus te zorgen,’ zegt Struthers.
Willekeurige detentie en marteling van vreedzame demonstranten
In het nieuwe rapport Belarus: “You are not Human Beings” staan aangrijpende getuigenissen van vreedzame demonstranten die massaal werden gearresteerd, gefolterd, uitgekleed, geslagen, vastgehouden in stressposities en dagenlang verstoken bleven van voedsel, drinken of medische zorg.
Tijdens de protesten en in de nasleep daarvan gebruikten Belarussische ordehandhavers in het hele land tientallen detentiecentra om willekeurig vreedzame demonstranten vast te houden. Eén van die locaties was de beruchte ‘Akrestsina’-faciliteit in Minsk. In de nacht van 13 op 14 augustus namen familieleden van demonstranten die daar gevangenzaten vanaf de straat de geluiden op van het onophoudelijk in elkaar slaan van mensen en van de talloze mensen die het uitschreeuwden van pijn of om genade smeekten.
Tsimur (niet zijn echte naam), een 25-jarige arts uit Minsk, werd op 10 august 2020 vastgezet in Akrestsina. Hij vertelde Amnesty: ‘Degenen die huilden, [de officieren] smeekten om hen niet te slaan, werden alleen maar harder geslagen.’
Mikalai (niet zijn echte naam), die vijf dagen in politiehechtenis zat in de stad Orsha, beschreef hoe hij samen met andere gedetineerden gedwongen werd om door een ‘gang’ te lopen van zo'n 50 politieagenten die hen met wapenstokken sloegen. Hij kreeg herhaaldelijk klappen op zijn hoofd en zijn benen werden blauw van de vele slagen die hij kreeg.
Meer dan 27.000 demonstranten opgesloten
Het precieze aantal willekeurig gedetineerde demonstranten is niet bekend, maar begin december 2020 waren het er volgens de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten al meer dan 27.000. Sindsdien is het willekeurig arresteren doorgegaan.
Straffeloosheid, represailles en intimidatie
Mensen die een klacht indienden vanwege politiegeweld, kregen te maken met ernstige represailles. Ze werden ook geconfronteerd met bureaucratische hindernissen, vertragingstactieken en regelrechte obstructie door een systeem dat is ontworpen om hen te ontmoedigen en te intimideren, en hun klachten en hun bewijsmateriaal ongeldig te maken en te negeren.
Een vrouw die in Akrestsina werd vastgehouden vertelde dat ze er eindelijk in geslaagd was haar klacht te laten registreren en haar verwondingen te laten onderzoeken door een officiële medisch forensisch expert. Maar daarna deelde de onderzoeker haar mee dat hij geen formeel onderzoek zou starten zonder een ‘opdracht van bovenaf’.
In plaats van degenen te vervolgen die verdacht worden van mensenrechtenschendingen, maakte de procureur-generaal op 28 oktober 2020 bekend dat 657 strafzaken waren geopend tegen demonstranten en dat meer dan 200 personen werden beschuldigd van deelname aan rellen en geweld tegen politieagenten. Middenveldorganisaties documenteerden tientallen zaken tegen vreedzame demonstranten die zijn geopend op basis van politiek gemotiveerde, verzonnen aanklachten.
Amnesty’s oproep
Belarus is volgens het internationale recht verplicht de mensenrechten van iedereen op zijn grondgebied te respecteren, onder meer door het absolute verbod op foltering te waarborgen. Voorvallen van mishandeling en foltering moeten grondig onderzocht worden en daders moeten ter verantwoording geroepen worden.
‘De ongekende omvang van de voortdurende mensenrechtenschendingen en de totale straffeloosheid van de daders nopen tot inwerkingtreding van internationale mechanismen voor onderzoek en vervolging,’ besluit Marie Struthers. ‘De internationale gemeenschap kan niet aan de zijlijn blijven toekijken.’
