In Burundi is journalist een gevaarlijk beroep
Sinds ruim een jaar woont Agnès Ndirubusa met haar man en zoon van 14 in België. De Burundese journaliste werd gearresteerd toen ze met enkele collega’s op reportage was. Na ruim een jaar in de gevangenis gezeten te hebben, is ze vrijgelaten. Maar het was in Burundi te gevaarlijk voor haar. Daarom is ze met hulp van Amnesty International naar België gekomen. Inmiddels zijn zij en haar gezin erkend als vluchteling.
Gevaarlijk beroep
Agnès werkte als politiek analist en hoofd van de politieke afdeling van de persgroep Iwacu, een van de weinig onafhankelijke media in Burundi. Agnès hield zich bezig met onderwerpen als politiek, nationale veiligheid en mensenrechten. Ze vertelt: ”Iwacu was het enige medium dat over die onderwerpen schreef. Wij als journalisten werden geïntimideerd en bedreigd door Nationale Communicatieraad, de Nationale Inlichtingendienst en de politie. We werden regelmatig ondervraagd en kregen dreigtelefoons. Het was een gevaarlijke situatie en mijn familie was bang.” Die angst was niet onterecht. Een collega van haar, Jean Bigirimana, was toen al (nu ruim 6 jaar geleden) spoorloos verdwenen. Toch nam ze het risico, omdat ze de waarheid naar buiten wilde brengen en naar rechtvaardigheid streefde. Ze beschermde zichzelf en haar familie door in een veilige buurt te wonen, zo min mogelijk op te vallen en weinig in het openbaar te verschijnen. Maar het was altijd koorddansen.
Toch gearresteerd
Op 22 oktober 2019 is ze toch gearresteerd. Ze was met drie collega’s en een chauffeur in de provincie Bubanza. Ze wilden verslag doen van de gevechten tussen Burundese veiligheidstroepen en Burundese rebellen, die vanuit Congo gekomen waren. Het viel hen op dat er veel doden en vluchtelingen waren. Veel moeders waren hun kinderen kwijt en er werd geschoten. Het was een oorlogszone. De journalisten wilden de vluchtelingen en de gouverneur interviewen, maar kwamen terecht tussen de Imbonerakure, de jongerenafdeling van de heersende partij. Leden ervan worden regelmatig ingezet om opposanten te bestrijden.
Internationale actie helpt
Na de arrestatie werden de journalisten ervan beschuldigd de nationale veiligheid in gevaar te brengen. De chauffeur werd vrijgelaten. De journalisten werden in een schijnproces veroordeeld tot 2,5 jaar gevangenisstraf en een boete. Onmiddellijk kwam er internationale aandacht voor hun zaak, onder andere van enkele ambassades en van Amnesty International. Agnès stelt dat zij een grote rol gespeeld hebben in hun vrijlating. “Weten dat er internationale organisaties pleitten voor onze vrijlating was een grote steun” vertelt Agnès. “We kregen zelf ook kaarten en brieven en dat hielp enorm om de moed erin te houden. We wisten dat we niet alleen waren in die onrechtvaardige situatie.”
De campagnes om hen vrij te krijgen hebben geholpen. “Dat soort acties hebben ook geleid tot de vrijlating van Tony Nkina” stelt zij. De advocaat Tony Nkina werd veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf vanwege samenwerking met rebellengroepen, een valse aanklacht die vaak gebruikt wordt tegen opposanten. Agnès analyseert: “Het is een patroon. De overheid arresteert tegenstanders en laat ze weer vrij onder internationale druk. Telkens opnieuw zijn er willekeurige arrestaties, dan volgt weer internationale druk en vrijlatingen. Het is een vicieuze cirkel.” Een van de recente slachtoffers van deze praktijken is haar collega journaliste Floriane Irangabiye. Ook zij is gearresteerd op beschuldiging van in gevaar brengen van de integriteit van het nationale grondgebied en zit nu in het noorden in een gevangenis, ver van haar familie.
Veerkracht en moed
Er wordt veel gezwegen in Burundi, er is veel zelfcensuur en het land glijdt van de ene crisis in de andere. Toch is er nog steeds een grote veerkracht bij de oppositie. Er zijn veel ballingen, die het vuur van de oppositie mee brandend houden. Ook veel journalisten zijn gevlucht en leveren hun bijdrage vanuit het buitenland via online media. Floriane Irangabiye was zo iemand. Zij werkte vanuit Rwanda voor een online krant en werd op familiebezoek in Burundi gearresteerd.
Ook Agnès draagt vanuit België haar steentje bij. Ze maakt politieke analyses, schrijft over de situatie in Burundi en is consultant voor internationale organisaties die opkomen voor de rechten van journalisten. Ze zegt: “Ondanks alle bedreigingen en druk blijven afhankelijke journalisten hun werk doen en zijn er onafhankelijke media, zoals Iwacu en SOS Media Burundi, die geverifieerde informatie geven over wat er gebeurt. Zij werken professioneel in moeilijke omstandigheden.” Dankzij hun moed blijft er een betrouwbare stroom berichten over Burundi komen.
Iris Steen en Agnès Ndiribusa voor het vrijwilligersteam Grote Meren.
