Focus: Israelische jongeren achter tralies wegens dienstweigering

De soldaten vertelden hoe burgers, vrouwen en kinderen gedood, families uit hun huizen gezet en huizen en bezittingen vernield werden. Volgens een intern onderzoek ging het enkel om geruchten, een onderzoek dat eerder het Israëlische leger moest toelaten zichzelf weer uit te roepen tot “meest morele leger ter wereld” dan de waarheid aan het licht te brengen. Is de consensus over de rol en het belang van het leger in de Israëlische samenleving dan weer intact? Niet iedereen in Israël slikt de praktijken en misleidingen van het leger. Ex-soldaten vertellen achteraf hun verhaal en een kleine groep dienstplichtigen en reservisten weigert simpelweg om in dienst te treden. Amnesty International neemt het al jaren op voor deze gewetensbezwaarden die herhaaldelijk opgesloten worden in militaire gevangenissen, omdat Israël tot op vandaag, in strijd met het internationaal recht, weigert om hun gewetensbezwaren te erkennen en een alternatieve burgerdienst aan te bieden.

In maart publiceerde de Israëlische krant Haaretz getuigenissen van Israëlische soldaten over hun optreden in de Gazastrook. Tot dan toe had Israël de getuigenissen van Palestijnen, mediaberichtgeving en rapporten van mensenrechtenorganisaties naast zich neergelegd, wegens te ‘eenzijdig’ en ‘partijdig’. Met getuigenissen van de eigen soldaten was dat moeilijker. Zij getuigden over de lakse rules of engagement, zeg maar de spelregels die de soldaten van hun oversten opgelegd kregen en de troepen leken toe te staan het vuur te openen op burgers en hulpdiensten die geen enkele bedreiging vormden. Nog maar eens werd duidelijk dat er binnen het Israëlische leger een sfeer van straffeloosheid heerst en dat een gebrek aan respect voor de fundamentele principes van het internationaal recht maar al te vaak getolereerd en zelfs aangemoedigd wordt. Na de getuigenissen van soldaten heeft het Israëlische leger een intern onderzoek ingesteld. Op 30 maart, na amper 11 dagen, was het onderzoek al afgerond. De getuigenissen van de soldaten werden afgedaan als ‘geruchten’. De mogelijkheid dat sommige troepen zich schuldig gemaakt hadden aan machtsmisbruik en schendingen van internationaal recht werd volledig van tafel geveegd.

Een greep uit de getuigenissen

“Er was een huis, met een familie erin… We sloten ze op in een kamer. Wat later hebben we het huis verlaten en hebben andere soldaten het huis ingenomen. Een paar dagen later kregen we het bevel om de familie vrij te laten. De soldaten hadden boven hun posities ingenomen en er zat een scherpschutter op het dak. De commandant liet de familie gaan en zei hen dat ze naar rechts moesten gaan. Een moeder en haar twee kinderen begrepen hem niet en gingen naar links. Maar niemand had tegen de scherpschutter gezegd dat de familie mocht gaan en dat hij niet moest schieten en… hij deed wat hij moest doen, hij volgde zijn orders. De scherpschutter zag de vrouw en twee kinderen dichterbij komen, dichter dan toegelaten. Hij heeft ze meteen doodgeschoten. Ik denk niet dat hij zich er echt slecht bij gevoeld heeft. Hoe dan ook, hij heeft gewoon zijn job gedaan volgens de orders die hij gekregen had. En in het algemeen was de sfeer nogal… ik weet niet goed hoe ik het moet beschrijven… Laat ons zeggen, de levens van Palestijnen zijn veel, veel minder belangrijk dan de levens van onze soldaten.” Een Israëlische soldaat

“Ik wil agressiviteit – als we een verdachte persoon zien op de bovenverdieping van een huis, bombarderen we het… Laat fouten hun het leven kosten, niet ons.” Een commandant brieft de grondtroepen over de nieuwe rules of engagement

“Ik vind dat het nog sterker zou moeten! Dresden! Dresden! De uitroeiing van een volledige stad! Want uiteindelijk, er wordt ons gezegd dat het aangezicht van oorlog veranderd is: het gaat niet langer om tanks die komen aanrijden, of om een georganiseerd leger. […] Het gaat om een hele natie, van oude vrouwtjes tot kleine kinderen. Het is een hele natie die oorlog voert. […] Het is een natie die tegen een natie vecht. Burgers tegen burgers.” Kolonel Yehoar Gal, een piloot bij de luchtmacht, op 11 januari op de Israëlische legerradio. Hieruit blijkt dat sommige militairen er een twijfelachtig concept van ‘burger’ op nahouden.

DIENSTPLICHT WEIGEREN OMWILLE VAN GEWETENSBEZWAREN

De soldaten die in Gaza vochten, deden dit in het kader van hun dienstplicht of waren opgeroepen als reservist. Sommige dienstplichtigen en reservisten weigeren om deel te nemen aan de activiteiten van het leger in de bezette gebieden of weigeren dienstplicht uit pacifistische overwegingen. Deze gewetensbezwaarden hebben het niet gemakkelijk. Het leger is een hoog gewaardeerde instelling in de Israëlische samenleving. Dienstweigering wordt door velen beschouwd als verraad, als een onpatriottische daad. Gewetensbezwaren worden in Israël dan ook zelden tot nooit erkend. Organisaties die het opnemen voor gewetensbezwaarden en gewetensgevangenen worden bovendien regelmatig lastig gevallen door het leger zelf.

Maar hoe zit het nu precies met de dienstplicht in Israël? Alle 18-jarigen zijn onderworpen aan een dienstplicht van 2 jaar voor vrouwen en 3 jaar voor mannen. Na deze dienstplicht blijven ze nog in reservedienst. Mannen kunnen in principe opgeroepen worden als reservist tot de leeftijd van 51 jaar, maar in de praktijk worden mannen boven de 40 niet meer opgeroepen. Vrouwen blijven tot 24 jaar in reservedienst. De wet (de Defence Service Law van 1986) geeft de Minister van Defensie de algemene bevoegdheid om individuen of bepaalde categorieën vrij te stellen van de dienstplicht, op basis van “redenen in verband met opleiding, veiligheid, vestiging of de nationale economie, of om familie- of andere redenen”. Vrouwen kunnen ook worden vrijgesteld op basis van religieuze overtuiging, zwangerschap, ouderschap of huwelijk en gewetensbezwaren. Gewetensbezwaarden moeten hun aanvraag voorleggen aan het ‘Conscience Committee’.

Dit comité, dat hoofdzakelijk samengesteld is uit militairen, moet de gewetensbezwaren onderzoeken en erkennen wanneer ze gegrond bevonden worden. Veel dienstweigeraars worden na aanmelding niet eens doorverwezen naar het Conscience Committee, dat de gewetensbezwaren bovendien zelden erkent. Er is voor hen geen alternatieve burgerdienst voorzien. Dienstplichtigen worden ook onvoldoende geïnformeerd over de mogelijkheid om dienst te weigeren omwille van gewetensbezwaren.

JONGE GEWETENSBEZWAARDEN ACHTER TRALIES

Een kleine groep van de 18-jarigen weigert op basis van gewetensbezwaren dienstplicht te volbrengen. De dag waarop ze opgeroepen worden om in dienst te gaan, melden gewetens-bezwaarden zich aan op de legerbasis en weigeren ze zich te laten inlijven. Als ze al voor het Conscience Committee komen, is de kans dat hun gewetensbezwaren als dusdanig erkend worden zo goed als onbestaand. Omdat elke dienstplichtige in Israël beschouwd wordt als een militair worden deze dienstweigeraars binnen het leger vervolgd voor het niet opvolgen van een bevel. Ze kunnen door hogere officieren veroordeeld worden tot 7 tot 35 dagen opsluiting in de militaire gevangenis. Jonge gewetensbezwaarden worden verschillende malen na elkaar opgeroepen en worden dan telkens opnieuw opgesloten.

In 2008 schreven een aantal laatstejaarsstudenten een open brief waarin ze motiveren waarom ze de dienst weigeren. Heel wat van de ondertekenaars van de ‘Shministim’-brief zijn intussen al herhaaldelijk veroordeeld en opgesloten in de militaire gevangenis. De 18-jarige Neta Mishli was de laatste dienstweigeraar die een eerste straf uitzat. Meestal worden de dienstweigeraars na een aantal gevangenisstraffen uiteindelijk ongeschikt verklaard voor de legerdienst, maar niet op basis van gewetensbezwaren. Zo zijn Raz Bar-David Varon (5 maal veroordeeld en opgesloten) en Maya Yechieli Wind (2 maal) in maart ongeschikt verklaard op basis van medische redenen.

Naast dienstplichtigen vochten ook reservisten mee in het recente Israëlische offensief in de Gazastrook. Volgens New Profile, een organisatie die het opneemt voor dienstweigeraars, hebben heel wat reservisten geweigerd om deel te nemen aan de operatie. Doorgaans sluit het leger deze reservisten niet op en in vrijwel alle gevallen is er intern een oplossing gevonden: ze moesten bijvoorbeeld niet in Gaza vechten, maar kregen wel een andere taak toegewezen. Toch is zeker één reservist veroordeeld tot 14 dagen militaire gevangenis. Noam Livneh weigerde deel te nemen aan de operatie in Gaza. Livneh is reserveofficier en lid van Courage to Refuse, een initiatief van Israëlische militairen die weigeren om dienst te nemen in de bezette gebieden. Acht jaar geleden is hij al veroordeeld tot opsluiting in de militaire gevangenis omdat hij dienst weigerde in Nabloes, op de Westelijke Jordaanoever. Deze keer is hij niet veroordeeld door een officier, zoals gewoonlijk het geval is, maar is hij gearresteerd door de militaire politie. Dit is heel uitzonderlijk.

Getuigenissen

“Eerst, zoals zo veel Israëlische burgers, kon ook ik het niet over mijn hart krijgen om kritiek te uiten op de immorele acties van het Israëlisch leger. Ik besef dat dit kwam omdat ik me identificeerde met de soldaten van mijn leeftijd, waar ik zo veel mee gemeen heb. Vandaag is het net dat besef dat me ertoe brengt te weigeren om dienst te nemen in het leger. Ik kan niet de menselijkheid van Israëli’s erkennen, zonder die van Palestijnen te erkennen. Het is door mijn diep gevoel van betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de gemeenschap waar ik in opgegroeid ben, dat ik weiger om deel te nemen aan deze vicieuze cirkel van bloedvergieten.” Maya Yechieli Wind, na 2 veroordelingen tot opsluiting in de militaire gevangenis uitgesloten van legerdienst om medische redenen.

“Ik weiger deel uit te maken van een organisatie die oorlogsmisdaden begaat en die duizenden onschuldige burgers het leven ontneemt, een organisatie die mij en mijn leeftijdsgenoten, in de naam van humanisme en democratie, dwingt om een periode in ons leven op te offeren, en onze levens zelf, voor valse rust. Want rust zal er niet komen zolang Israël dit oorlogszuchtig beleid niet opgeeft, en kiest voor vrede. Daarom, als een kleine stap naar het einde van deze uitzichtloze cyclus van bloedvergieten, weiger ik om dienst te nemen in het leger.” Neta Misli, bij haar eerste opsluiting in april 2009.

“Twee weken geleden kreeg ik een dringend bevel om me aan te melden voor reservedienst. Toen ik me ging aanmelden, vertelde ik aan de commandant dat ik om ethische redenen weiger om dienst te nemen in Gaza. Toen ik weg ging, heb ik gezegd dat ze me altijd mochten bellen als ze me nodig hadden. Wat later kreeg ik telefoon en kreeg ik te horen dat ik ‘AWOL’ (Absent Without Official Leave of deserteur) verklaard was. Ik heb gezegd dat ik bij mijn verklaring bleef. Heeft Israël alle andere mogelijkheden overwogen vooraleer zijn toevlucht te nemen tot geweld? Het antwoord is nee. Israël is één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld aan het bombarderen en is vrouwen en kinderen aan het doden terwijl vluchten onmogelijk gemaakt wordt. Ik hoor verhalen over kinderen die sterven in de armen van hun dode moeders, zieke mensen die geen behandeling krijgen, mensen die moeten overleven zonder de meest elementaire basisvoorzieningen. Dit is een humanitaire ramp.” Noam Livneh, bij zijn arrestatie als reservist.

GEWETENSGEVANGENEN

Deze dienstplichtigen en reservisten worden opgesloten omdat ze weigeren in dienst te treden van het leger omwille van gewetensbezwaren of uit religieuze, ethische, morele, humanitaire, filosofische, politieke of soortgelijke overtuigingen. Amnesty International beschouwt hen als gewetensgevangenen, die onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrijgelaten moeten worden. Israël moet het recht om de dienstplicht te weigeren op basis van gewetensbezwaren erkennen, en mag gewetensbezwaarden niet opsluiten. Dienstplichtigen die dienst weigeren op basis van gewetensbezwaren moeten de mogelijkheid krijgen om een alternatieve burgerdienst te vervullen. Alle dienstplichtigen moeten bovendien voldoende correcte informatie krijgen over de mogelijkheid om de status van gewetensbezwaarde te verkrijgen. Verder vindt Amnesty dat de werking van het Conscience Committee herzien moet worden. Dienstweigeraars moeten hun gewetensbezwaren kunnen voorleggen aan een onafhankelijk en onpartijdig orgaan.

Meer informatie

Amnesty bronnen over gewetensbezwaarden in Israël:

• Israeli teenagers jailed for refusing to serve in army, 18 december 2008, www.amnesty.org/en/news-and-updates/news/israeli-teenagers-jailed-refusing-serve-army-20081218
• Conscience behind bars - youths jailed for refusing to serve in the army, 18 december 2008, www.amnesty.org/en/library/info/MDE15/048/2008/en
• Amnesty International, The price of principles: Imprisonment of conscientious objectors. September 1999. www.amnesty.org/en/library/info/MDE15/049/1999/en
• Nieuwsbrief oktober en december 2008: www.aivl.be/nieuws/nieuwsbrief-landenteam-israelpalestina-december-2008/888 (pagina 6-7), www.aivl.be/nieuws/nieuwsbrief-landenteam-israelpalestina-oktober-2008 (pagina 13-14)
• Israeli troops reveal Gaza abuses, 1 april 2009, www.amnesty.org/en/news-and-updates/israeli-troops-reveal-gaza-abuses-20090401

Meer informatie in de Nieuwsbrief van het Landenteam Israël / Palestina mei 2009: zie bij 'TIPS' op pagina 15-16): www.aivl.be/nieuws/nieuwsbrief-landenteam-israelpalestina-april-mei-2009/8821