Afbeelding
© AFP / FABRICE COFFRINI/ GETTY IMAGES
Persbericht

FIFA / Saudi-Arabië: “Diepe bezorgdheid” over gebrekkige beoordeling WK 2034 door internationaal advocatenkantoor

28 oktober 2024

De mensenrechtentoetsing van de kandidatuur van Saudi-Arabië om het wereldkampioenschap voetbal voor mannen in 2034 te organiseren door AS&H Clifford Chance – onderdeel van het wereldwijde partnerschap van het in Londen gevestigde advocatenkantoor Clifford Chance – is gebrekkig. Daardoor loopt het internationale kantoor het risico in verband te worden gebracht met misstanden die uit het toernooi voortvloeien. Dat stellen 11 organisaties vandaag in een gezamenlijke mededeling.

AS&H Clifford Chance, dat gevestigd is in Riyad en deel uitmaakt van het wereldwijde partnerschap van Clifford Chance, produceerde een “onafhankelijke beoordeling van de mensenrechtencontext”. Die werd gepubliceerd door FIFA en maakt de weg vrij om, naar verwachting, op 11 december Saudi-Arabië te bevestigen als gastland voor 2034. De beoordeling bevat geen inhoudelijke bespreking van de door meerdere mensenrechtenorganisaties en VN-organen gedocumenteerde uitgebreide en relevante misstanden in Saudi-Arabië. De beoordeling ligt aan de basis van de mensenrechtenstrategie van Saudi-Arabi voor het toernooi, die Amnesty International beschreef als een “whitewash”.

De 11 organisaties zijn een Saudi-Arabische diaspora-organisatie, mensenrechtengroepen uit de Golfstaten, arbeidsorganisaties, Football Supporters Europe, Amnesty International en Human Rights Watch. Samen schreven ze een brief aan de internationale Managing Partner van Clifford Chance, waarin zij hun bezorgdheden over de verklaring uiteenzetten en de auteurs uitnodigen om een bijgewerkt rapport uit te brengen. Het kantoor, dat zegt samen te werken met “enkele van de meest vooraanstaande ngo’s en middenveldorganisaties ter wereld”, zei vorige week in een reactie dat het “ongepast” zou zijn om verder commentaar te geven op het rapport en deelde een link naar openbaar beschikbaar bedrijfsbeleid.

“Het is nu al meer dan een jaar duidelijk dat FIFA vastberaden is om alle obstakels uit de weg te ruimen en ervoor te zorgen dat ze het WK van 2034 aan de Saudi-Arabische kroonprins Mohammed bin Salman kunnen overhandigen,” zegt James Lynch, mededirecteur van de mensenrechtenorganisatie FairSquare die het voortouw nam voor het gezamenlijk schrijven aan het advocatenkantoor. “Door een schokkend slecht rapport uit te brengen, heeft AS&H Clifford Chance, onderdeel van een van de grootste advocatenkantoren ter wereld dat veel waarde hecht aan zijn expertise op het gebied van mensenrechten, meegeholpen een belangrijk struikelblok weg te nemen.”

De toch al erbarmelijke mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië is verder verslechterd onder het de facto leiderschap van kroonprins Mohammed bin Salman. Onder diens bewind was er een snel toenemend aantal massa-executies, foltering, gedwongen verdwijningen, ernstige beperkingen van de vrijheid van meningsuiting, onderdrukking van vrouwenrechten onder het mannelijke voogdijsysteem, LGBTI+ discriminatie, en de moord op honderden migranten aan de grens tussen Saudi-Arabië en Jemen. Het kwalijke Kafala-systeem van het land (sponsoring van arbeid), het verbod op vakbonden en het gebrek aan handhaving van arbeidswetten blijven leiden tot de wijdverspreide uitbuiting van arbeidsmigranten.

De 11 organisaties waarschuwen Clifford Chance dat het risico bestaat dat het kantoor – doordat AS&H Clifford Chance de mensenrechtenbeoordeling opmaakte – in verband zal worden gebracht met mogelijke negatieve gevolgen voor de mensenrechten van een toernooi in Saudi-Arabië.

“AS&H Clifford Chance had de kans om een geloofwaardige beoordeling te schrijven van de risico’s die voor het WK van 2034 van belang zijn. In plaats daarvan hebben ze een kunstmatig beperkt, misleidend en overdreven positief perspectief opgesteld, dat enkel dient om de realiteit van het misbruik en de discriminatie waar de burgers en inwoners van Saudi-Arabië onder leiden wit te wassen,” aldus Julia Legner, uitvoerend directeur van ALQST for Human Rights, een Saudi-Arabische diaspora-organisatie.

In hun memorandum aan Clifford Chance zetten de organisaties drie overkoepelende zorgen uiteen over de beoordeling en vragen om commentaar. Samen genomen halen ze de claim dat het rapport een onafhankelijke beoordeling zou geven van de voor het organiseren van het WK 2034 relevante mensenrechtencontext in Saudi-Arabië volledig onderuit.

  • AS&H Clifford stemde in met een besluit van FIFA en de Saudi-Arabische voetbalfederatie (SAFF) om de analyse van de mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië op meerdere cruciale terreinen effectief uit te sluiten. Dit gaat om bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting, LGBTI+ discriminatie, het verbod op vakbonden of gedwongen uitzettingen. Ze deden dat ofwel omdat Saudi-Arabië de relevante verdragen niet heeft geratificeerd, ofwel omdat SAFF ze niet aanvaardde als “van kracht zijnde”. Elke beoordeling die deze zaken niet erkent als relevante mensenrechtenrisico’s voor een WK in Saudi-Arabië kan niet als geloofwaardig worden beschouwd.
  • De beoordeling maakte zeer selectief gebruik van de bevindingen van VN-organen over Saudi-Arabië, waarbij bezwarende uitspraken buiten beschouwing zijn gelaten. Zo wordt er niet verwezen naar de bezorgdheid van een VN-orgaan over berichten dat “foltering en andere vormen van mishandeling vaak worden toegepast in gevangenissen”, of naar een andere die opmerkt dat “vrouwen en meisjes die het slachtoffer zijn van seksueel misbruik het risico lopen strafrechtelijk vervolgd te worden als zij aangifte doen”. Noch vermeldt het rapport dat er momenteel een klacht loopt tegen Saudi-Arabië bij de VN, ingediend door Building and Woodworkers International, een internationale vakbond. Geen enkel rapport van Speciale VN-rapporteurs is in de beoordeling opgenomen. Dit betekent bijvoorbeeld dat noch het opleggen van de doodstraf in verband met het gigaproject Neom, het paradepaardje van de kroonprins, noch de moord op Saudi-Arabische journalist Jamal Khashoggi worden vermeld.
  • Er is geen bewijs dat AS&H Clifford Chance externe experts heeft geraadpleegd, zoals mensen die mogelijk worden getroffen door mensenrechtenschendingen in het kader van het toernooi, Saudi-Arabische mensenrechtendeskundigen of -organisaties, internationale mensenrechtenorganisaties of vakbonden. Er wordt niet verwezen naar het werk van zulke groepen. Het rapport negeert bijvoorbeeld het 91 pagina’s tellende rapport van Amnesty International, Playing a Dangerous Game? Human Rights Risks Linked to the 2030 and 2034 World Cups.

“De ernstige risico’s van het organiseren van het WK 2034 in Saudi-Arabië zijn duidelijk en alom bekend. Zonder enorme hervormingen zullen critici worden gearresteerd, vrouwen en LGBT mensen zullen worden geconfronteerd met discriminatie en werknemers zullen op grote schaal worden uitgebuit”, zegt Steve Cockburn, hoofd Arbeidsrechten en Sport bij Amnesty International. “Het is ongelofelijk dat AS&H Clifford Chance zulke opvallende risico’s heeft weggelaten uit zijn beoordeling en schandalig dat de FIFA dit mogelijk heeft gemaakt. De FIFA moet nu aandringen op een fatsoenlijke beoordeling en een betekenisvolle mensenrechtenstrategie, anders zal haar vlaggenschiptoernooi zeker worden bezoedeld door ernstige mensenrechtenschendingen.”

Amnesty International heeft de FIFA schriftelijk gevraagd te bevestigen op welke gronden de organisatie met de Saudi-Arabische voetbalbond (SAFF) is overeengekomen om de mensenrechtenbeoordeling door AS&H Clifford Chance in reikwijdte te beperken. Op 25 oktober 2024 had de FIFA nog niet gereageerd.

“Als voormalig huishoudelijke hulp in Saudi-Arabië afkomstig uit Kenia weet ik dat vrouwen zoals ik vaak als slaven worden behandeld. Vrouwen in het bijzonder hebben te kampen met seksueel en ander gendergerelateerd misbruik. Ik heb regelmatig contact met werknemers in afschuwelijke omstandigheden in Saudi-Arabië,” zegt onderzoeker van Equidem Martha Waithira. “Nu lopen de honderdduizenden mensen die naar verwachting naar Saudi-Arabië zullen komen om stadions te bouwen en hotels schoon te maken in de aanloop naar het WK een groot risico op ernstige uitbuiting en zelfs de dood. Hoe kan het dat deze realiteit aan de aandacht van AS&H Clifford is ontsnapt?”

Volledige lijst van ondertekenaars

  • ALQST for Human Rights
  • Amnesty International
  • The Army of Survivors
  • Building and Woodworkers International
  • Equidem
  • Football Supporters Europe
  • Gulf Centre for Human Rights
  • Human Rights Watch
  • Middle East Democracy Center
  • Migrant-Rights.org

Achtergrond

De beoordeling, Independent Context Assessment Prepared for the Saudi Arabian Football Federation in relation to the FIFA World Cup 2034 is te vinden op de website van de FIFA. Het in 2017 aangenomen mensenrechtenbeleid van de FIFA beschrijft haar verantwoordelijkheid om nadelige gevolgen voor de mensenrechten van haar activiteiten te identificeren en aan te pakken, zoals het nemen van adequate maatregelen om mensenrechtenschendingen te voorkomen en te beperken.

Clifford Chance is een van de grootste advocatenkantoren ter wereld en heeft meerdere keren engagementen aangegaan over zijn verantwoordelijkheden ten aanzien van de mensenrechten, onder andere in zijn bedrijfscode. Het kantoor stelt op zijn internationale website dat zijn clientèle in Saudi-Arabië, “via AS&H Clifford Chance” onder andere bestaat uit “belangrijke Saudische ministeries en overheidsinstanties, evenals een breed scala aan bedrijven die eigendom zijn van de staat, in private handel zijn en beursgenoteerde bedrijven en internationale bedrijven, beursgenoteerde bedrijven en financiële instellingen.” Tot deze Saudische clienten behoort ook het staatsinvesteringsfonds (PIF) van Saudi-Arabië.

AS&H Clifford Chance is een sinds 2023 in Saudi-Arabië gevestigde joint venture (JV) tussen Clifford Chance en AS&H. Het is geïntegreerd in het internationale kantoor van Clifford Chance, “volgt de processen en praktijken [van het internationale kantoor]”, en heeft een aantal Clifford Chance-partners in dienst, onder wie een “senior Clifford Chance partner”. Het Independent Context Assessment verwijst lezers naar de internationale website.

Lees ook

Meer nieuws