Europees voorstel over zorgplicht voor bedrijven is een gemiste kans

De wetgeving zou gelden voor slechts 1 procent van de Europese bedrijven, en neemt de obstakels voor slachtoffers om hun recht te halen niet weg. Daarom ook dat 23 middenveldorganisaties de lidstaten oproepen om aanpassingen voor te stellen.

Dat de Europese Commissie regelgeving ontwikkelt, is een stap in de goede richting. Maar het huidige voorstel is volgens Amnesty een gemiste kans om mensen wereldwijd te beschermen tegen misstanden in de ketens van bedrijven.

In de huidige vorm van het voorstel, hoeven straks alleen EU-bedrijven met meer dan 500 werknemers én met een omzet hoger dan 150 miljoen euro, of uit bepaalde risicosectoren, te voldoen aan de nu al geldende normen voor mensenrechten en leefmilieu. Dat is slechts 1 procent van alle Europese bedrijven.

Het voorstel is daarmee volstrekt niet in lijn met de huidige richtlijnen van de VN, de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) en de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen. Deze stellen dat álle bedrijven moeten voldoen aan hun due diligence-verplichtingen.

Dat is de zorgplicht of de verplichting om risico’s van hun bedrijfsactiviteiten in kaart brengen als het gaat om mensenrechten en milieu, en om stappen te nemen om deze te voorkómen, te verminderen en om eventuele schade te herstellen. Ook moeten bedrijven verantwoording afleggen over hun aanpak. De internationale richtlijnen gelden al 10 jaar, en de EU wetgeving zou moeten zorgen dat die regels beter nageleefd worden dan nu.

Het EU-voorstel omvat ook positieve punten. Zo zou het een cruciaal principe wettelijk verankeren: dat bedrijven verplicht zijn om gepaste zorg aan de dag te leggen op het vlak van mensenrechten en milieu doorheen hun waardeketen en dat wanneer ze die zorgvuldigheidsplicht niet nakomen, bedrijven voor de rechter kunnen worden gedaagd.

Wat Amnesty echter grote zorgen baart, is dat het voorstel voorziet dat bedrijven aan hun verplichtingen kunnen voldoen door hun verantwoordelijkheid in contracten af te schuiven op zakenpartners.

Daardoor wordt het nog lastiger voor getroffenen om te zorgen dat bedrijven schade herstellen of verlies compenseren. Toegang tot recht en genoegdoening is voor Amnesty een belangrijke pijler en de voorziene drempels voor slachtoffers van mensenrechtenschendingen door bedrijven zijn nu veel te hoog.

De EU-wetgevers moeten dit voorstel aanscherpen door het uit te breiden tot een zo breed mogelijk scala van bedrijven en door de mazen in de wet om aansprakelijkheid te ontlopen, te dichten. Alleen dan zullen we zien dat bedrijven verantwoording moeten afleggen voor de gevolgen van hun activiteiten op mensenrechten en het milieu.