Europees beleid zet leven van vluchtelingen op het spel

Het rapport Fear and fences: Europe’s approach to keeping refugees at bay beschrijft hoe Europa de buitengrenzen tracht te sluiten en buurlanden zoals Marokko en Turkije inzet als poortwachters. Dit beleid zorgt ervoor dat vluchtelingen geen toegang krijgen tot asiel. Vluchtelingen en migranten worden mishandeld en moeten levensgevaarlijke zeereizen ondernemen.

“De hekken aan de Europese grenzen zorgen alleen maar voor meer mensenrechtenschendingen en vergroten de uitdaging om de vluchtelingenstroom op een geordende en menselijke manier aan te pakken,” zegt John Dalhuisen, Amnesty’s Directeur voor Europa en Centraal-Azië.
“De EU en haar lidstaten aan de buitengrenzen moeten dringend nadenken over veilige en legale manieren om Europa te bereiken, zowel van aan de buitengrenzen als vanuit landen van oorsprong en transitlanden. Meer hervestigingen, gezinshereniging en humanitaire visa kunnen hier een oplossing bieden.”

De zware tol van de hekken rond Fort Europa

De EU-landen bouwden de voorbije jaren samen meer dan 235 kilometer hekken aan de buitengrenzen voor meer dan 175 miljoen euro. Het gaat om:

• 175 km aan de Hongaars-Servische grens;
• 30 km aan de Bulgaars-Turkse grens, wat zal worden uitgebreid naar 130 km;
• 18,7 km langs de grenzen van de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla met Marokko;
• 10,5 km in de streek van de Evros aan de Grieks-Turkse grens.

Deze dure hekken en andere bewakingsmaatregelen houden de vluchtelingen niet tegen. Ze verleggen enkel de routes, zo blijkt uit het rapport. Zolang de pushfactoren, zoals conflict, geweld, vervolging en armoede, blijven bestaan, zorgen fysieke en andere barrières er alleen voor dat mensen andere landroutes, of nog gevaarlijkere zeeroutes nemen. Zo stierven dit jaar al 3500 mensen op de Middellandse Zee.

Push-backs en andere schendingen aan de grenzen

Mensen die Griekenland, Bulgarije of Spanje probeerden te bereiken, vertelden Amnesty International hoe ze werden teruggeleid door de grenspolitie zonder toegang te krijgen tot de asielprocedure of zonder hun terugkeer te kunnen betwisten. Dit is een schending van het internationaal recht. De push-backs gaan bovendien vaak gepaard met geweld en brengen het leven van vluchtelingen en asielzoekers in gevaar.

Een 31-jarige Syrische vluchteling beschreef zo’n typische push-back uit Griekenland naar de Turkse grens, in april 2015:

“Ze brachten ons naar de oever van de rivier en zeiden dat we moesten knielen. Het was intussen donker, rond half negen ‘s avonds. Er waren nog andere mensen die werden teruggestuurd naar Turkije. Een van de politiemannen sloeg me op mijn rug. (…) Hij sloeg me op mijn benen en hoofd met een houten stok. Ze brachten ons dichter bij de rivier en bevalen ons stil te zijn en niet te bewegen. Ze isoleerden me van de groep en begonnen me te slaan met hun vuisten en ons tegen de grond te schoppen. Ze pakten mijn haar en duwden me naar de rivier.”

Amnesty’s onderzoek toont aan dat push-baks aan de Grieks-Turkse landgrens routine zijn, maar ook aan de Bulgaars-Turkse grens blijven getuigenissen van push-backs een constante.
In tegenstelling tot Bulgarije en Griekenland, doet Spanje zelfs geen moeite om de push-backs te verbergen, maar probeert het de wereld ervan te overtuigen dat ze wettelijk zijn en niet in strijd met de Spaanse wet of internationale verplichtingen. Zo nam Spanje in maart 2015 een wet aan die push-backs in de enclaves Ceuta en Melilla legaliseert. Hongarije stelde in september op zijn beurt transitzones in aan de Servische grens, om asielzoekers naar Servië terug te kunnen sturen na een bedenkelijke procedure.

“Waar een hek is, worden mensenrechten geschonden. Illegale push-backs van asielzoekers zijn een kenmerk geworden van elke buitengrens van de EU die op de grote migratieroutes ligt en niemand doet veel om dit te stoppen,” zegt John Dalhuisen. “De toegang tot de EU controleren is één ding, maar vluchtelingen de toegang helemaal ontzeggen is iets anders. Het eerste is verstandig en legitiem, het laatste is onmenselijk en illegaal. Dit moet stoppen.”

Europa’s poortwachters

Ook de samenwerking met derde landen zoals Turkije en Marokko ziet Amnesty International als problematisch. Het recente gemeenschappelijke actieplan van de EU en Turkije negeert mensenrechtenschendingen tegen vluchtelingen en migranten ter plekke. In de voorbije maanden hield Turkije migranten vast zonder toegang tot een advocaat en stuurde het vluchtelingen onder dwang terug naar Syrië en Irak. Veel niet-Syrische vluchtelingen moeten meer dan vijf jaar wachten voor ze een asielprocedure kunnen opstarten.

Ook Marokkaanse grenswachten mishandelden mensen die op het hek rond de Spaanse enclaves probeerden te klimmen. Daarnaast moeten de hervormingen van het asielsysteem in het land nog worden aangevat.

“De buurlanden van de EU moeten hulp krijgen om een asiel- en opvangsysteem te ontwikkelen, maar de EU mag geen beroep doen op staten die de rechten van vluchtelingen en migranten niet respecteren om het vuile werk te doen,” zegt Dalhuizen.

Haalbare maatregelen

“De wereldwijde vluchtelingencrisis is een uitdaging voor de EU, maar het is allesbehalve een existentiële bedreiging,” aldus Dalhuisen. “De EU kan en moet een reeks haalbare maatregelen invoeren om de wereldwijde vluchtelingencrisis aan te pakken en om de honderdduizenden die al in Europa aankwamen te beschermen.”

Amnesty International roept de EU en haar lidstaten op om een einde te maken aan de push-backs en andere mensenrechtenschendingen aan de grenzen. Daarnaast vraagt Amnesty ook om ervoor te zorgen dat vluchtelingen het grondgebied aan de buitengrenzen kunnen betreden en asiel kunnen aanvragen. Ten slotte hernieuwt de organisatie haar oproep om veilige en legale manieren te voorzien om Europa te bereiken zodat vluchtelingen en asielzoekers hun leven niet hoeven te riskeren op zoek naar veiligheid.

Het volledige rapport Fear and fences kan je hier downloaden.