Europa: Handel nu om het lijden van mensen op de vlucht aan oostelijke grenzen te stoppen

Amnesty International roept de nieuw geïnstalleerde Europese Commissie op om vluchtelingen en migranten die langs de oostelijke Middellandse-Zeeroute zijn gestrand, dringend te beschermen.

De mensen die op zoek zijn naar veiligheid via de verraderlijke land- en zeeroutes tussen Turkije en Griekenland en door de Westelijke Balkan worden bij sneeuw en vriesweer geconfronteerd met levensbedreigende omstandigheden. Bijna 70.000 mensen hebben Griekenland bereikt in 2019, van wie 14.000 via de landgrenzen.

Van de overvolle vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden tot de geïmproviseerde nederzettingen in Bosnië, waar duizenden mensen in de open lucht of in onmenselijke en onwaardige omstandigheden slapen, overal waar mensen beschutting zoeken, worden zij geconfronteerd met prikkeldraadversperringen, gevaarlijke wegen en een strenge winter nu de temperaturen in het continent dalen. Europese leiders hebben nu de gelegenheid om een streep te trekken onder eerder gevoerd gevaarlijk beleid en om mensen die naar Europa vluchten de veiligheid en waardigheid te bieden die ze zoeken waar ze recht op hebben.

Mensen wagen zich aan dodelijke oversteek van de Evros-rivier

De EU-Turkijedeal uit maart 2016 zorgt ervoor dat de meeste mensen die illegaal op de Griekse eilanden aankomen, daar vervolgens lange tijd vastzitten voordat ze naar het vasteland van Griekenland worden overgebracht of naar Turkije worden teruggestuurd. Terwijl dit het lot is van velen, proberen almaar meer mensen nu op andere manieren bescherming te zoeken in Europa, waarbij ze de gevaarlijke Evros-rivier aan de noordelijke landgrens tussen Griekenland en Turkije oversteken voor ze de riskante reis door de Westelijke Balkan aanvangen.

Sinds 2016 is het jaarlijks aantal aankomsten via de oostelijke Middellandse zeeroute over land sterk gestegen, van minder dan 4.000 in 2016 naar 14.000 tot december 2019. En dat ondanks recente ernstige aantijgingen van het terugsturen en gebruik van geweld tegen asielzoekers en migranten in de Evros-regio, een praktijk die de afgelopen jaren algemeen werd gerapporteerd, maar die de Griekse autoriteiten tot nu toe niet hebben aangepakt.

De afgelopen dagen werd bekend dat zes mensen zijn gestorven aan onderkoeling op verschillende locaties langs de route tussen de Evros-grens en het Griekse binnenland. Dit wijst op de grote noodzaak om degenen die deze almaar gevaarlijkere route nemen, te beschermen. Er wordt gesuggereerd dat de aangetroffen doden nieuwe routes hadden gevolgd om Griekenland via Evros binnen te komen om hoofdwegen en politiecontroles te vermijden. Toch doet de Griekse regering niets om de steeds precairdere omstandigheden van mensen op de vlucht in dit gebied aan te pakken; in plaats daarvan schept ze op over haar plannen om de grenzen af te sluiten, door een surveillancesysteem te installeren om de oversteek te ontmoedigen.

Amnesty maakt zich zorgen dat mensen aan de grenzen door deze plannen opnieuw in de steek worden gelaten, terwijl zij net nood hebben aan veilige en legale wegen om toegang te krijgen tot het grondgebied in plaats van meer repressieve maatregelen.

Bosnië staat voor een humanitaire crisis

Ondertussen blijft de Kroatische politie in de Westelijke Balkan mensen die proberen de EU binnen te komen met geweld terugdringen, wat resulteert in een groeiende humanitaire crisis in Bosnië en Herzegovina. Ondanks overweldigend bewijs van onwettige en gewelddadige praktijken door de Kroatische politie kijkt de Europese Commissie de andere kant op en werd Kroatië aanbevolen voor toetreding tot het Schengen-akkoord.

In de eerste week van december gingen vluchtelingen en migranten in hongerstaking in het Vucjak-vluchtelingenkamp in Bosnië, waar, vóór de daarop aangekondigde sluiting, bijna 800 mensen op een vervuilde voormalige stortplaats in gammele tentjes woonden zonder stromend water, gepaste sanitaire voorzieningen of behoorlijke verwarming. Ongeveer 3.000 van de naar schatting 8.000 mensen in Bosnië, die geen plaats vinden in de overvolle kampen, slapen in de open lucht en trotseren de vriestemperaturen in Bosnië en Herzegovina. Nog eens duizenden leven in onzekere omstandigheden in andere landen in de regio, waaronder Servië, in een situatie van permanente onzekerheid.

Insluiting veroorzaakt slachtoffers op Griekse eilanden

Meer dan 40.000 mensen, waaronder 13.800 kinderen, worden momenteel gedwongen in erbarmelijke omstandigheden te leven op de Griekse eilanden. Velen van hen slapen in tentjes of containers met dunne muren die hen niet zullen beschermen tegen de winterse omstandigheden. Overbevolking heeft talloze slachtoffers gemaakt. Op 6 december stierf een vrouw in een brand in haar container in het Kara Tepe-kamp op Lesbos, toen de overbevolking op het eiland recordniveaus bereikte. Sinds augustus stierven drie kinderen op tragische wijze in Moria, waaronder een pasgeborene die volgens Artsen Zonder Grenzen (AZG) bezweek aan ernstige uitdroging.

Het beleid om vluchtelingen en asielzoekers op de Griekse eilanden vast te houden en de EU-buitengrenzen te versterken, houdt in dat duizenden mensen maandenlang gevangen blijven zitten in smerige omstandigheden. Het leven van mensen op de vlucht aan de oostkant van Europa is in limbo, gebroken door het vooruitzicht om eindeloos vast te zitten in onzekere en onwaardige kampen of terug te keren naar een land dat niet veilig voor hen is.

EU-leiders moeten de menselijke kost erkennen van het uitbesteden van migratiecontrole en vluchtelingenbescherming naar de periferie van Europa. Of zelfs naar derde landen waar de rechten van vluchtelingen, asielzoekers en migranten systematisch in gevaar worden gebracht.

Met het aanmoedigen van hardhandig afschrikken aan de buitengrenzen toont de EU haar ambivalentie over haar kernwaarden en de gevolgen van haar beleid, dat lijden op grote schaal veroorzaakt en instabiliteit elders.

Net als de huidige pogingen om eerlijke en voorspelbare ontschepings- en herplaatsingsregelingen met betrekking tot de Middellandse Zee tot stand te brengen, moet de EU haar engagement voor solidariteit handhaven en dringend actie ondernemen om de rechten van vluchtelingen aan de oostgrenzen te beschermen, onder meer door het instellen van een verplichte verdeelmechanisme om staten te ondersteunen.

Amnesty dringt er bij de EU op aan haar fundamentele waarden na te leven en haar huidige beleid om kost wat kost mensen op de vlucht tegen te houden, te herzien om ervoor te zorgen dat dit de laatste winter is waarin vluchtelingen en migranten in de kou vrezen voor hun leven.