EU-Turkije-deal: schandvlek op het collectieve geweten van Europa

De deal had als doel om asielzoekers terug te brengen naar Turkije in de veronderstelling dat Turkije veilig is voor hen. Dit is mislukt en duizenden kwamen terecht in erbarmelijke en onveilige omstandigheden op de Griekse eilanden.

“Vandaag is een donkere dag in de geschiedenis van de vluchtelingenbescherming: één waarop Europese leiders hun internationale verplichtingen proberen af te kopen zonder rekening te houden met de hoge menselijke kost,” zegt Eva Berghmans, asielexpert van Amnesty International Vlaanderen.

“Een jaar geleden zijn de Griekse eilanden veranderd in een de facto wachtkamer. De Europese kusten veranderden van een toevluchtsoord in een gevaarlijke plaats. Een jaar later zitten nog steeds duizenden mensen vast in een onzekere, gevaarlijke en hopeloze situatie.”

De meerderheid van de asielzoekers in de kampen mag de eilanden niet verlaten. Ze zitten weggestopt in overbevolkte, vuile omstandigheden en soms worden ze slachtoffer van gewelddadige haatmisdrijven. Vijf vluchtelingen, waaronder een kind, stierven in Lesbos, als resultaat van omstandigheden die gelinkt zijn aan deze toestanden.

Hoewel de Europese leiders zich vasthouden aan de fictie dat Turkije een veilig derde land is voor vluchtelingen en asielzoekers, hebben Griekse rechters tot nu toe de terugkeer van Syrische asielzoekers naar Turkije op deze basis geblokkeerd.

Amnesty International kon desondanks toch vaststellen dat sommige Syrische asielzoekers gedwongen terugkeerden naar Turkije, zonder toegang tot asiel en zonder in beroep te kunnen gaan tegen hun terugkeer. Dit is in strijd met het internationaal recht. Anderen zijn ‘vrijwillig’ teruggekeerd naar Turkije door de ellende op de Griekse eilanden.

De verjaardag van de deal valt samen met een deadline in een belangrijke rechtszaak voor de hoogste Griekse administratieve rechtbank die zal bepalen of Turkije kan worden beschouwd als een ‘veilig land’ voor vluchtelingen. De betrokken advocaten hebben tot nu tijd om extra bewijs in te dienen.

“Het feit dat Europese leiders een deal die zo onmetelijk veel lijden veroorzaakt, voorstellen als een succes, toont aan dat de EU-Turkije-deal niets te maken heeft met bescherming van vluchtelingen. Alles draait erom hen buiten Europa te houden.”

De zaak gaat over “Noori”, een 21-jarige asielzoeker, die zes maanden onwettig werd vastgehouden nadat zijn asielaanvraag onontvankelijk werd verklaard door Griekse rechtbanken op basis van het feit dat Turkije een ‘veilig derde land’ zou zijn voor hem. Afhankelijk van de beslissing van de rechtbank, kan hij onmiddellijk worden teruggestuurd naar Turkije. Het verdict wordt binnen de maand verwacht en kan een precedent vormen en de poorten voor meer terugkeer openzetten.

In plaats van te proberen om asielzoekers en vluchtelingen terug te sturen naar Turkije, waar ze geen effectieve bescherming krijgen, moet de EU samenwerken met de Griekse autoriteiten om dringend asielzoekers over te brengen naar het vasteland in Griekenland om hun dossiers te behandelen. Europese regeringen moeten werk maken van de verdeling van vluchtelingen over Europa en hen andere veilige en legale routes aanbieden, zoals gezinshereniging of humanitaire visa.

Ondanks de manifeste mislukkingen en flagrante schendingen van het internationaal recht, prijzen sommige Europese leiders de deal aan als een model dat kan gekopieerd worden in akkoorden met andere landen.

“Het feit dat Europese leiders een deal die zo onmetelijk veel lijden veroorzaakt, voorstellen als een succes, toont aan dat de EU-Turkije-deal niets te maken heeft met bescherming van vluchtelingen. Alles draait erom hen buiten Europa te houden,” zegt Eva Berghmans.

“De EU-Turkijedeal is een vlek op het collectieve geweten van Europa. Nu het akkoord zijn tweede jaar ingaat, moet het niet gezien worden als een blauwdruk voor andere deals, maar eerder als een blauwdruk voor wanhoop van duizenden hopeloze mensen die voor oorlog en conflict vluchten op zoek naar bescherming.”