Wanneer de politie je stopt omwille van je uiterlijk en niet om wat je hebt gedaan, is er sprake van etnisch profileren. Stereotypen of veronderstellingen over je etniciteit, huidskleur, nationaliteit of religie zijn dan de aanleiding om je te stoppen, te controleren, te fouilleren of aan te houden, in plaats van je individueel gedrag of een objectief bewijs van je schuld.
Amnesty International maakte een analyse van het juridisch kader rond etnisch profileren, zowel op internationaal als op Belgisch niveau.
Amnesty International roept de Belgische Minister van Binnenlandse Zaken op om:
Wat zijn mijn rechten en plichten als burger? Praktische informatie:
Identiteitscontroles
Vanaf 15 jaar ben je verplicht je identiteitskaart bij je te hebben.[2] Zo niet kan je een boete krijgen.[3] Je mag wel je identiteit bewijzen aan de hand van een ander document, zoals je rijbewijs.[4]
De politie kan je identiteit controleren als ze een grondige reden heeft om te vermoeden dat je de orde verstoort, een misdrijf hebt gepleegd (of wil plegen) of wordt opgespoord.[5] Controles mogen niet willekeurig gebeuren, maar de politie is niet verplicht om aan jou te vertellen waarom je wordt gecontroleerd, al kan je dat wel beleefd vragen. De politieambtenaar moet dit wel kunnen verantwoorden aan zijn hiërarchische meerdere.[6] Als je je identiteit niet wil of kan aantonen, of de politie twijfelt, kan de politieambtenaar je zo lang als nodig ophouden om je identiteit te verifiëren, met een maximum van twaalf uur.[7]
Fouillering
Men kan bij een identiteitscontrole niet zomaar overgaan tot fouillering. Daarvoor moet de politie een vermoeden hebben dat je een wapen draagt of een ander gevaarlijk voorwerp. In andere contexten kan je gefouilleerd worden bij een aanhouding, bij openbare bijeenkomsten die een reële bedreiging vormen voor de openbare orde, zoals een risico-voetbalmatch en op plaatsen waar de openbare orde wordt bedreigd, zoals een café dat gekend is voor drugsfeiten. Ook wanneer de politie aanwijzingen heeft dat je bewijsmateriaal hebt van een misdaad of een wanbedrijf, kan de politie je fouilleren.[8]
Doorzoeken van een voertuig
Politieambtenaren kunnen je voertuig doorzoeken als je weigert hen te laten controleren of je voertuig in overeenstemming is met de wet. Dit kan ook wanneer ze een gegronde reden hebben om te denken dat je het voertuig gebruikt om een misdrijf te plegen, gezochte personen of personen die een identiteitscontrole willen ontduiken vervoert of verbergt, of om voor de publieke orde gevaarlijke producten (zoals gevaarlijke chemische producten), overtuigingsstukken of bewijsmateriaal in verband met een misdrijf (zoals wapens of graffitiverf) te vervoeren of op te slaan.[9]
Aanhouding
Wanneer je de politie hindert om het verkeer vrij te houden, wanneer je de openbare rust verstoort en wanneer je een misdrijf pleegt of voorbereidt, kan de politie je bestuurlijk aanhouden. In dat geval mag je een vertrouwenspersoon verwittigen en heb je recht op medische bijstand, maar ook drinkwater, een maaltijd (afhankelijk van het tijdstip) en het gebruik van aangepast sanitair.[10] Als je verdacht wordt van een misdaad of wanbedrijf, kan je gerechtelijk worden aangehouden.[11]
Fotograferen en filmen
In principe mag je politieagenten filmen tijdens een controle of interventie. Een filmpje kan bewijzen hoe de politie zich heeft gedragen en wat je zelf zei of deed. Soms kan een politieagent wel vragen om niet te filmen, bijvoorbeeld omwille van privacy of veiligheid. Als je filmt, probeer dat even te melden en neem de nodige afstand. Wees voorzichtig met delen op sociale media. Hou rekening met privacy en maak agenten onherkenbaar.[12]]
[1] Een uitgebreid handboek over rechten tegenover de politie is Beys, 2014, Quels droits face à la police. Manuel juridique et pratique.
[2] Art. 1, KB 25 maart 2003 betreffende de identiteitskaarten.
[3] Art. 7, wet 19 juli 1991 betreffende de bevolkingsregisters, de identiteitskaarden, de vreemdelingenkaarten en de verblijfsdocumenten en tot wijziging van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een Rijksregister van de natuurlijke personen.
[4] Art. 34, §4, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[5] Art. 34, §1, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[6] 6.3.3, Omzendbrief met betrekking tot de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, 2 februari 1993.
[7] Art. 34, §4, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[8] Art. 28, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[9] Art. 29, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[10] Art. 31, wet 5 augustus 1992 op het politieambt.
[11] Art. 1, wet 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis.
[12] Beys, 2014, Quels droits face à la police. Manuel juridique et pratique, p. 460-463.