Ethiopische troepen en milities verkrachten en ontvoeren vrouwen in Tigray

Het rapport 'I Don't Know If They Realized I Was A Person': Rape and Other Sexual Violence in the Conflict in Tigray onthult hoe vrouwen en meisjes slachtoffer werden van seksueel geweld door leden van de Ethiopian National Defence Force (ENDF), de Eritrean Defense Force (EDF), de Amhara Regional Police Special Force (ASF) en van Fano, een Amhara-militiegroep. Amnesty sprak met 63 slachtoffers van seksueel geweld en met medisch personeel. Van de slachtoffers wezen 28 mensen leden van de Eritrese strijdkrachten als dader aan.

Verkrachting als oorlogswapen

‘Het is duidelijk dat verkrachting en seksueel geweld als oorlogswapen zijn gebruikt om blijvende fysieke en psychische schade toe te brengen aan vrouwen en meisjes in Tigray’, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘Honderden zijn onderworpen aan wrede behandelingen om hen te vernederen en te ontmenselijken. De ernst en omvang van de seksuele misdrijven zijn bijzonder schokkend, en komen neer op oorlogsmisdrijven en mogelijke misdrijven tegen de mensheid.’

Dringend actie nodig

‘De Ethiopische regering moet onmiddellijk actie ondernemen om te voorkomen dat leden van de veiligheidstroepen en geallieerde milities zich schuldig maken aan seksueel geweld. Bovendien moet de Afrikaanse Unie alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat het conflict wordt voorgelegd aan de Vredes- en Veiligheidsraad van de Afrikaanse Unie’, zegt Callamard.

De Ethiopische autoriteiten moeten ook de onderzoekscommissie van de Afrikaanse Commissie voor de Rechten van Mens en Volken toelaten. De secretaris-generaal van de VN moet ook dringend het Team van Deskundigen betreffende de Rechtsstaat en Seksueel Geweld tijdens Conflicten naar Tigray sturen.

Seksueel geweld wijdverbreid

Het patroon van de seksuele gewelddaden, waarbij veel slachtoffers ook getuige waren van de verkrachting van andere vrouwen, wijst erop dat seksueel geweld wijdverbreid was. Het was bedoeld om de slachtoffers en hun etnische groep te terroriseren en te vernederen. Twaalf slachtoffers zeiden dat soldaten en militieleden hen verkrachtten in het bijzijn van familieleden, onder wie kinderen. Vijf vrouwen waren op dat moment zwanger.

De 20-jarige Letay uit Baaker (niet haar echte naam) vertelde Amnesty dat ze in november 2020 in haar huis werd aangevallen door gewapende mannen die Amhaars spraken. Ze droegen een mix van militaire uniformen en burgerkleding. ‘Drie mannen kwamen de kamer binnen. Het was avond en al donker... Ik schreeuwde niet. Ze gebaarden dat ik geen geluid moest maken, anders zouden ze me vermoorden. De een na de ander verkrachtte me... Ik was vier maanden zwanger. Ik weet niet of ze doorhadden dat ik zwanger was. Ik weet niet of ze beseften dat ik een mens ben.’

Nigist (niet haar echte naam), een 35-jarige moeder van twee kinderen uit Humera, vertelde dat zij en vier andere vrouwen door Eritrese soldaten werden verkracht op 21 november 2020. ‘Drie van hen verkrachtten me voor de ogen van mijn kind. Een 8 maanden zwangere vrouw die bij ons was, werd ook verkracht… Ze stonden er als een hyena die een prooi zag... Ze verkrachtten de vrouwen en slachtten de mannen af.’

Fysieke en mentale trauma’s

Gezondheidsinstellingen in Tigray registreerden van februari tot april 2021 1.288 gevallen van gendergerelateerd geweld. Het Adigrat-ziekenhuis telde 376 gevallen van verkrachting vanaf het begin van het conflict in november 2020 tot 9 juni 2021. Veel overlevenden vertelden Amnesty echter dat ze geen gezondheidscentrum hadden bezocht, wat aangeeft dat de cijfers slechts een fractie weergeven van het totale aantal verkrachtingen.

Overlevenden lijden nog steeds aan lichamelijke en geestelijke complicaties. Velen klaagden over lichamelijke trauma’s zoals aanhoudende bloedingen, rugpijn, immobiliteit en fistels. Sommigen testten ook positief op hiv nadat ze waren verkracht. Slaaptekort, angst en emotionele nood komen vaak voor bij overlevenden en familieleden die getuige waren van het geweld.

Bij twee slachtoffers werden grote spijkers, grind, andere metalen voorwerpen en plastic granaatscherven in hun vagina ingebracht, waardoor ze blijvende en mogelijk onherstelbare schade opliepen.

‘Dit is wat je verdient’

Twaalf slachtoffers vertelden dat ze dagenlang gevangengehouden werden en herhaaldelijk werden verkracht, meestal door verschillende mannen. Sommigen werden vastgehouden in militaire kampen, anderen in huizen of op het platteland.

Blen (niet haar echte naam), een 21-jarige uit Bademe, zei dat ze op 5 november 2020 werd ontvoerd door Eritrese en Ethiopische soldaten en 40 dagen lang werd vastgehouden, samen met naar schatting 30 andere vrouwen. ‘Ze hebben ons verkracht en uitgehongerd. We werden allemaal verkracht.’ De 17-jarige Tseday (niet haar echte naam) werd twee weken lang gevangengehouden. ‘Ze namen me mee naar een landelijk gebied, naar een veld’, vertelde ze. ‘Er waren veel soldaten. Ik ben door acht van hen verkracht... Meestal bewaakten ze in twee ploegen de omgeving. Toen vier van hen uitgingen, bleef de rest achter en verkrachtten ze me.’

Soldaten en milities probeerden hun slachtoffers herhaaldelijk te vernederen, waarbij ze vaak discriminerende beledigingen, bedreigingen en vernederende opmerkingen gebruikten. Verschillende slachtoffers vertelden dat de verkrachters hen toeriepen: ‘Dit is wat je verdient’ en ‘Je bent walgelijk’.

Gebrek aan steun voor slachtoffers

Slachtoffers en getuigen vertelden Amnesty dat ze beperkte of geen psychosociale en medische hulp hebben gekregen sinds ze zijn aangekomen in de kampen voor intern ontheemden in de stad Shire in Ethiopië, of in vluchtelingenkampen in Sudan. Bovendien waren medische voorzieningen vernietigd en waren er beperkingen voor het transport van mensen en goederen, waardoor de toegang tot medische zorg werd belemmerd. Daarnaast kampten slachtoffers en hun families met een tekort aan voedsel, onderdak en kleding vanwege de beperkte humanitaire hulp.

Meldingen van seksueel geweld werden tijdens de eerste twee maanden van het conflict grotendeels voor de buitenwereld verborgen gehouden, voornamelijk doordat de Ethiopische regering de toegang tot het gebied beperkte en vanwege communicatiestoringen.

‘Bovenop hun lijden en trauma komt dat overlevenden geen adequate hulp kregen’, zegt Agnès Callamard. ‘Ze moeten toegang hebben tot de diensten die ze nodig hebben en waar ze recht op hebben – waaronder medische zorg, hulp bij het levensonderhoud, geestelijke gezondheidszorg en psychosociale ondersteuning. Alle beschuldigingen van seksueel geweld moeten effectief, onafhankelijk en onpartijdig onderzocht worden om ervoor te zorgen dat overlevenden gerechtigheid krijgen. En er moet een effectief herstelprogramma worden opgezet. Alle partijen bij het conflict moeten ook onbelemmerde toegang van humanitaire hulp garanderen.’

Achtergrond

Sinds het begin van de gevechten op 4 november 2020 zijn duizenden burgers gedood, honderdduizenden mensen raakten in Tigray ontheemd en tienduizenden vluchtten naar Sudan.

Amnesty International interviewde tussen maart en juni 2021 63 overlevenden van verkrachting en ander seksueel geweld, 15 in persoon en de overige via beveiligde telefoonlijnen. Amnesty International interviewde ook medische professionals en humanitaire hulpverleners die overlevenden behandelen of helpen in Shire, in Adigrat en in Soedan.

De Ethiopische autoriteiten kondigden in mei van dit jaar aan dat drie Ethiopische soldaten veroordeeld werden en 25 andere in staat van beschuldiging voor verkrachting en andere daden van seksueel geweld. Er werd echter geen verdere informatie beschikbaar gemaakt over de processen noch over andere maatregelen om de verantwoordelijken voor de rechter te brengen.

Amnesty International contacteerde de Ethiopische autoriteiten maar had op het moment van publicatie geen antwoord ontvangen.