Eigenbelang van rijke naties maakt vluchtelingencrisis erger

Het rapport ‘Tackling the global refugee crisis: From shirking to sharing responsibility’, geeft een beeld van de hachelijke situatie waarin vele van de 21 miljoen vluchtelingen ter wereld zich bevinden. Terwijl velen in Griekenland, Irak, op het eiland Nauru, of aan de grens met Syrië en Jordanië dringend behoefte hebben aan een thuis, worden anderen in Kenia en Pakistan in toenemende mate geïntimideerd door regeringen.

“Slechts 10 van de 193 landen ter wereld vangen meer dan de helft van alle vluchtelingen op. Het wordt aan een klein aantal landen overgelaten veel te veel op zich te nemen enkel omdat ze grenzen aan een crisisgebied. Die situatie is wezenlijk onhoudbaar en stelt miljoenen mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en vervolging in landen als Syrië, Zuid-Soedan, Afghanistan en Irak bloot aan ondraaglijke ellende en lijden”, zegt Salil Shetty, Secretaris-Generaal van Amnesty International.

“Het wordt tijd dat leiders een ernstig, constructief debat aangaan over de manier waarop samenlevingen mensen zullen helpen die gedwongen worden hun huis te verlaten door oorlog en vervolging. Ze moeten uitleggen waarom de wereld banken uit de brand kan helpen, nieuwe technologieën kan ontwikkelen en oorlogen kan uitvechten, maar geen veilige thuis kan bieden aan 21 miljoen vluchtelingen, slechts 0.3% van de wereldbevolking.”

“Als staten samenwerken en verantwoordelijkheid delen, kunnen we ervoor zorgen dat mensen die hun thuis en land hebben moeten ontvluchten, buiten hun schuld om, elders opnieuw een veilig leven kunnen opbouwen. Als we geen actie ondernemen, zullen mensen sterven, door verdrinking, door vermijdbare ziektes in armzalige kampen of detentiecentra, of door terugdrijving naar de conflictzones die ze ontvluchten.”

Vluchtelingen over heel de wereld in uiterste nood

Het rapport benadrukt dat regeringen dringend het aantal vluchtelingen dat ze opnemen aanzienlijk moeten verhogen, door de situatie van vluchtelingen op alle continenten in kaart te brengen:

Teruggestuurd naar conflictgebieden en mensenrechtenschendingen

• Een groeiend aantal vluchtelingen in Pakistan en Iran ontvlucht Afghanistan als gevolg van een steeds heviger wordend conflict. Afghaanse vluchtelingen in Pakistan riskeren toenemende intimidaties door de autoriteiten, die al meer dan 10.000 van hen dwongen terug te keren naar hun door oorlog verscheurde land.
• In Kenia worden vluchtelingen in het Dadaab kamp onder druk gezet terug te keren naar Somalië. De regering wil het aantal mensen in het kamp verminderen met 150.000 tegen eind 2016. Meer dan 20.000 Somalische vluchtelingen zijn teruggekeerd naar Somalië vanuit Dadaab.
• Meer dan 75.000 vluchtelingen uit Syrië zitten momenteel vast aan de grens met Jordanië in een smalle strook woestijn die bekend staat als ‘de berm’.

Vastgehouden in erbarmelijke omstandigheden

• In Zuidoost-Azië leven Rohingya vluchtelingen en asielzoekers uit Myanmar in voortdurende angst voor aanhouding, detentie, vervolging en in sommige gevallen refoulement. In detentiecentra in Maleisië moeten Rohingya en andere vluchtelingen en asielzoekers heel wat moeilijke omstandigheden doorstaan zoals overbevolking, het risico op ziekte, fysiek en seksueel misbruik, en zelfs overlijden wegens gebrek aan aangepaste medische zorg.
• Het rapport beschuldigt sommige EU landen en Australië ervan “systematische mensenrechtenschendingen en mishandeling te gebruiken als een beleidsstrategie” om mensen buiten te houden. In juli 2016 stelde Amnesty International vast dat de 1.200 vrouwen, mannen en kinderen die in Australië’s offshore detentiecentrum op Nauru verblijven, slachtoffer zijn van ernstig misbruik, onmenselijke behandeling en verwaarlozing.
• De EU streeft malafide akkoorden na om vluchtelingen- en migrantenstromen in te dijken, onder andere met Libië en Soedan. Vluchtelingen ervaren misbruik op grote schaal in immigratiecentra waar ze onwettig vastgehouden worden, zonder toegang tot een advocaat, nadat ze onderschept werden door de Libische kustwacht of vastgezet werden door gewapende groepen en veiligheidspersoneel. De veiligheidstroepen die Soedan gebruikt om migratie onder controle te houden, werden in verband gebracht met mensenrechtenschendingen in Darfoer.

Gedwongen tot gevaarlijke tochten

• Tussen januari 2014 en juni 2015 registreerde UNHCR 1.100 doden op zee in Zuidoost-Azië, voornamelijk Rohingya vluchtelingen, hoewel het aantal doden waarschijnlijk veel hoger ligt.
• In 2015 bereikten meer dan een miljoen vluchtelingen en migranten Europa via de zee, waarbij gevreesd wordt dat er 4.000 verdronken. Meer dan 3.500 sterfgevallen werden al opgetekend in de eerste negen maanden van 2016 (hyperlink tekst IS werkt niet!).
• Vrouwelijke vluchtelingen uit Sub-Sahara-Afrika die door Libië trokken, vertelden Amnesty International in 2016 dat verkrachting zo gangbaar was langs de smokkelroutes dat ze contraceptiepillen namen voor de reis om zwangerschap als gevolg daarvan te voorkomen. Vluchtelingen en migranten meldden dat mensensmokkelaars hen gevangen hielden om losgeld te eisen van hun families. Ze worden vastgehouden in beroerde en vaak smerige omstandigheden, zonder voedsel of water, en worden geslagen.
• Vluchtelingen en asielzoekers die het toenemende geweld in de Noordelijke Driehoek in Centraal-Amerika ontvluchten, werden geconfronteerd met ontvoeringen, afpersing, seksueel misbruik en moord tijdens hun tocht door Mexico naar de grens met de VS.

“De vluchtelingencrisis beperkt zich niet tot het Middellandse Zeegebied. Overal ter wereld riskeren vluchtelingen hun leven, terwijl ze opeengepakt zitten in overvolle boten, leven in afschuwelijke omstandigheden en het risico lopen uitgebuit te worden, of gevaarlijke tochten ondernemen waarbij ze overgeleverd zijn aan de gratie van smokkelaars en gewapende groeperingen. Wereldleiders moeten een fair system uitwerken dat de verantwoordelijkheid om hen te helpen verdeelt,” zegt Salil Shetty.

Grenslanden conflictgebieden aan lot overgelaten om leeuwendeel vluchtelingen op te vangen

Het rapport stelt dat een ongelijke verdeling van de verantwoordelijkheid de globale vluchtelingencrisis verergert, net als de vele problemen waarmee vluchtelingen geconfronteerd worden. Het roept alle landen op om een eerlijk aandeel van de vluchtelingen ter wereld te aanvaarden, op basis van objectieve criteria die hun capaciteit om vluchtelingen op te vangen weerspiegelen.

Volgens het rapport zou een elementair, logisch systeem dat de capaciteit van landen om vluchtelingen op te vangen bepaalt, gebaseerd op criteria zoals rijkdom, bevolking en werkloosheid, duidelijk maken welke landen er niet in slagen een eerlijk aandeel op te nemen.

Het rapport beklemtoont het schrille contrast tussen het aantal vluchtelingen uit Syrië dat opgevangen wordt door de buurlanden en door andere landen met vergelijkbare bevolkingsaantallen.

• Zo heeft het VK bijvoorbeeld minder dan 8000 Syriërs opgenomen sinds 2011, terwijl Jordanië – met een bevolking die bijna 10 keer kleiner is dan die van het VK en amper 1.2% van diens BBP – meer dan 655.000 Syrische vluchtelingen onderbrengt.
• Libanon, met een bevolking van 4.5 miljoen, een oppervlakte van 10.000 km² en een BBP per hoofd van de bevolking van 10.000 USD, herbergt meer dan 1.1 miljoen vluchtelingen uit Syrië, terwijl Nieuw Zeeland met hetzelfde bevolkingsaantal maar een oppervlakte van 268.000 km² en een BBP per capita van 42.000 USD tot op vandaag slechts 250 Syrische vluchtelingen heeft opgenomen.
• Ierland, met een bevolking van 4.6 miljoen mensen, een oppervlakte die zeven keer groter is dan Libanon, en een economie die vijf keer groter is, heeft tot dusver maar 758 vluchtelingen uit Syrië verwelkomd.

Het rapport geeft aan hoe de rijkste landen ter wereld een eerlijker aandeel van de huidige populatie van kwetsbare vluchtelingen zouden kunnen opnemen. Bijvoorbeeld, op basis van de criteria bevolkingsaantal, nationale rijkdom en werkloosheidspercentage, zou Nieuw Zeeland 3.466 mensen opnemen. Dit zijn uiterst hanteerbare aantallen, in vergelijking met de 1.1 miljoen UNHCR-gemandateerde vluchtelingen in Libanon, dat een gelijkaardig bevolkingsaantal heeft.

“Het probleem is niet het globaal aantal vluchtelingen, maar is wel dat veel van de rijkste naties ter wereld de kleinste aantallen opvangen en het minst doen,” zegt Salil Shetty.

“Als elk van de rijkste landen ter wereld vluchtelingen zou opnemen in verhouding tot zijn omvang, rijkdom en werkloosheidspercentage, vormt het vinden van een thuis voor meer vluchtelingen op de wereld een perfect oplosbare uitdaging. Er ontbreekt enkel samenwerking en politiek wil.”

Meer regeringen moeten leiderschap tonen

Het rapport haalt Canada aan als voorbeeld van hoe, met leiderschap en visie, staten grote aantallen vluchtelingen op een snelle manier kunnen hervestigen.

Canada heeft bijna 30.000 Syrische vluchtelingen hervestigd sinds november 2015. Iets meer dan de helft van hen werd gefinancierd door de Canadese regering. Bijna 11.000 anderen kwamen aan via regelingen met private sponsors. Vanaf eind augustus 2016 werden 18.000 bijkomende aanvragen van Syriërs behandeld – voornamelijk in Libanon, Jordanië en Turkije.

Vandaag loopt in slechts een 30-tal landen één of ander programma voor hervestiging van vluchtelingen, en het aantal plaatsen dat jaarlijks wordt aangeboden voldoet lang niet aan de noden die geïdentificeerd werden door de VN. Zou dit aantal verhogen tot 60 of 90, dan zou dit een aanzienlijke impact uitoefenen op de crisis, zegt het rapport.

Om meer landen te stimuleren daadwerkelijk actie te ondernemen, pleit Amnesty International voor een nieuw mechanisme voor hervestiging van kwetsbare vluchtelingen en een nieuw globaal spreidingsmechanisme voor acute situaties zoals het Syrische conflict, zodat buurlanden niet langer overstelpt worden wanneer grote aantallen mensen vluchten voor hun leven.

“De wereld kan gastlanden, omdat zij zich naast een crisisland bevinden, niet langer laten overspoeld worden zonder steun van de rest van wereld. Terwijl een klein aantal landen miljoenen vluchtelingen opvangt, voorzien vele landen helemaal niets,” zegt Salil Shetty.

“Wereldleiders zijn er totaal niet in geslaagd een plan te onderhandelen om ‘s werelds 21 miljoen vluchtelingen te beschermen. Maar waar leiders falen, moeten gewetensvolle mensen de druk op regeringen verhogen om menselijkheid te tonen voor mensen die enkel anders zijn omdat zij gedwongen werden hun thuis te ontvluchten.”

Noot voor de uitgever:

De cijfers in het rapport zijn gebaseerd op cijfers van UNHCR en UNRWA, waar relevant aangevuld door cijfers van regeringen en NGO’s.