Egypte, stop repressailles tegen slachtoffers gelekte foltervideo’s en onderzoek de daders

De Egyptische autoriteiten moeten stoppen met hun afschuwelijke vergeldingsacties tegen gedetineerden en hun naasten vanwege het lekken van foltervideo’s. Amnesty roept op tot onderzoek naar alle politieagenten die verantwoordelijk zijn voor de mishandeling van gedetineerden die op de video’s te zien zijn.

Negen gedetineerden en ten minste drie van hun familieleden en vrienden worden gestraft omdat ze in het geheim opgenomen video’s naar buiten brachten van politiegeweld op het politiebureau al-Salam First in Caïro. Op de video’s zijn mishandelingen van gedetineerden te zien en ook gedetineerden met zichtbare verwondingen.

Maar in plaats van beschuldigingen van foltering of andere vormen van mishandeling door de politie te onderzoeken, heeft de Egyptische Hoogste Aanklager voor de Staatsveiligheid (SSSP) een onderzoek ingesteld tegen negen gedetineerden, onder wie acht mensen die in de gelekte video’s verschenen. De video’s werden op 24 januari 2022 onthuld door de Engelse krant The Guardian.

Ook een 15-jarige jongen gestraft

Ook drie anderen, onder wie een 15-jarig kind, zitten vast vanwege de beschuldiging van ‘het helpen verspreiden van de video’s’. In eerste instantie werden zij gearresteerd voor misdrijven van niet-politieke aard zoals drugsbezit en mishandeling, maar sinds de video-lekken worden zij onder meer beschuldigd van ‘het verspreiden van nepnieuws’.

‘Het is zowel beschamend als surrealistisch dat de Egyptische autoriteiten als reactie op deze video de slachtoffers en enkele van hun vrienden straffen, in plaats van onmiddellijk de verantwoordelijke politieagenten te onderzoeken die op video zijn vastgelegd’, zegt Philip Luther van Amnesty International. ‘Dit is weer een nieuw hoofdstuk in de klucht van de Egyptische autoriteiten die schaamteloos elk wangedrag ontkennen en slachtoffers onderdrukken die het aandurven om gerechtigheid te eisen.’

Straf daders, niet klokkenluiders

‘Politieagenten van al-Salam First die redelijkerwijs verdacht worden van betrokkenheid bij de foltering of andere vormen van mishandeling van gedetineerden, moeten worden geschorst in afwachting van de uitkomst van het strafrechtelijk onderzoek’, aldus Philip Luther. ‘De autoriteiten moeten ervoor zorgen dat gedetineerden die zeggen foltering en andere vormen van mishandeling te hebben ervaren, worden beschermd tegen verdere represailles en in staat worden gesteld om vertrouwelijk hun getuigenis af te leggen. Iedereen die uitsluitend wordt vastgehouden in verband met het verspreiden van de gelekte video’s, moet onmiddellijk worden vrijgelaten omdat ze vreedzaam hun recht op vrijheid van meningsuiting uitoefenden.’

Amnesty International kreeg de twee video’s in kwestie van een bron, een dag voor publicatie van het The Guardian-artikel. In een video, in het geheim opgenomen door een celdeur, verschijnen twee gevangenen met ontbloot bovenlijf die aan hun armen aan een metalen rooster hangen. De tweede video toont gedetineerden die in de rij staan om verwondingen en sporen van mishandeling te tonen en er wordt op de achtergrond gezegd dat deze zijn toegebracht door politieagenten. Amnesty International checkte de sociale mediaprofielen van drie politieagenten die door de gedetineerden in de video’s zijn genoemd. Op hun profielen is te lezen dat ze inderdaad op het politiebureau van al-Salam First werken.

‘Verspreiden van leugens en instabiliteit’

In reactie op het krantenartikel van 24 januari deed het Egyptische ministerie van Binnenlandse Zaken de video’s onmiddellijk af als nep. Op 15 februari beweerde het Openbaar Ministerie dat de mannen die op de video’s te zien zijn ‘door onbekende personen’ van binnen en buiten Egypte waren ‘opgehitst’ om zichzelf ‘te verwonden’ met een metalen muntstuk en de video te verspreiden met als doel ‘het verspreiden van leugens en instabiliteit’. De onderzoeken waren zeer gebrekkig, aangezien zelfs het Openbaar Ministerie toegaf te vertrouwen op politieonderzoeken.

Later in februari deelden regeringsgezinde media en sociale media-accounts video’s van enkele van de gedetineerden die toegaven de gelekte video’s in scène te hebben gezet en zichzelf hadden verwond tijdens een gevecht. Deze ‘bekentenissen’ werden gefilmd onder zichtbaar dwingende omstandigheden. Gedetineerden waren aan elkaar vastgeboeid en werden agressief ondervraagd door politieagenten, op een manier die in strijd is met het recht van gedetineerden om zichzelf niet te beschuldigen, evenals het verbod op foltering of andere vormen van mishandeling.

Op 1 februari 2022 ontving Amnesty International een derde video waarin verschillende gedetineerden te zien waren die in een van de originele video’s verschenen en de Egyptische president smeekten om hen te redden van foltering en represailles door de politie. De derde video, die op 28 januari werd opgenomen, toonde mannen met wonden over hun bovenlichaam en ledematen, die klaagden over nog meer afranselingen door politieagenten en een verbod op familiebezoek en voedselleveringen als straf voor de eerste lekken. Minstens één van de mannen die in de video’s te zien was, wordt sinds 30 januari vastgehouden op een geheime locatie onder omstandigheden die neerkomen op gedwongen verdwijning.

Op jacht naar slachtoffers

Volgens drie geïnformeerde bronnen en het Egyptische Front voor Mensenrechten zijn tussen 16 februari en 1 maart ten minste 12 personen afzonderlijk voor de SSSP gebracht in verband met de gelekte video’s. Allen werden vervolgens vastgezet in afwachting van onderzoek naar verschillende aanklachten, waaronder ‘het verspreiden van nepnieuws’, ‘lidmaatschap van een terroristische groepering’, ‘hulp aan een terroristische groepering’, ‘bezit van een publicatietool in een detentiecentrum’, ‘sponsoren van een terroristische groepering’ en ‘misbruik van sociale media’.

Nasser Omran, een 46-jarige man die wordt vastgehouden in verband met de uitgelekte video, werd onderworpen aan een zogeheten gedwongen verdwijning vanaf zijn arrestatie op 9 februari tot zijn verschijning bij de SSSP op 20 februari. Tijdens deze periode werd hem contact met zijn familie en advocaat ontzegd. Dit is in strijd met zowel de internationale als de Egyptische wet. Hij werd eerder al tussen december 2021 en januari 2022 vastgehouden op het politiebureau van al-Salam First in verband met een druggerelateerd misdrijf, waarvan hij nu is vrijgesproken.

Scholier thuis opgepakt en gedwongen verdwenen

Ook zijn families en vrienden van de arrestanten die in de gelekte video’s verschenen zijn doelwit geweest van vergeldingsacties.

Op 16 februari arresteerden veiligheidstroepen de 15-jarige scholier Ziad Khaled bij hem thuis in Salam City, Caïro. Ze vielen zijn huis binnen zonder een huiszoekingsbevel te tonen, namen zijn telefoon in beslag en hielden hem vast op een geheime locatie in omstandigheden die neerkwamen op gedwongen verdwijning. Daar ondervroegen veiligheidstroepen hem over zijn relatie met een gedetineerde die in de gelekte video’s verscheen voordat ze hem op 1 maart naar de SSSP brachten. De jongen zit nog steeds vast in afwachting van het onderzoek naar beschuldigingen van ‘het bijstaan en financieren van een terroristische groepering en het verspreiden van nepnieuws’.

Amnesty International roept de Egyptische autoriteiten op om het onderzoek tegen de 12 arrestanten wegens hun betrokkenheid bij de video stop te zetten en hun vrijlating te gelasten, tenzij ze worden aangeklaagd voor internationaal herkenbare strafbare feiten die niets te maken hebben met de gelekte video’s. De autoriteiten moeten ervoor zorgen dat degenen die zijn onderworpen aan foltering en andere vormen van mishandeling, vergoedingen krijgen voor de geleden schade.

‘Medeplichtigheid van het OM’

‘De beweringen van de Egyptische regering om de mensenrechtensituatie te verbeteren klinken ongeloofwaardig in het licht van dit bewijs van medeplichtigheid van het OM bij ongegronde beschuldigingen van terrorisme tegen slachtoffers van politiemishandeling’, zegt Philip Luther van Amnesty International. ‘Deze straffeloosheid en represailles maken duidelijk dat er een internationaal monitoring- en rapportagemechanisme nodig is bij de VN-Mensenrechtenraad om de mensenrechtensituatie in Egypte te onderzoeken.’

Foltering en andere vormen van mishandeling worden routinematig toegepast in Egypte, met name tijdens de onderzoeksfase en in de beginperiode van detentie. De meest gerapporteerde foltermethoden zijn elektrische schokken, het aan ledematen ophangen van gedetineerden, eenzame opsluiting voor onbepaalde tijd in onmenselijke omstandigheden, seksueel misbruik en afranselingen.

Foltering en gedwongen verdwijningen in Egypte

Amnesty International documenteerde het gebruik van foltering en gedwongen verdwijningen door de nationale veiligheidsdienst, de militaire inlichtingendienst en de algemene inlichtingendienst sinds 2015, onder meer om ‘bekentenissen’ af te dwingen onder foltering. Sinds 2013 stierven tientallen mensen in hechtenis na geloofwaardige berichten over het weigeren van toegang tot gezondheidszorg en over foltering en andere vormen van mishandeling.