Doodstrafrapport 2024: hoogste aantal executies sinds 2015

Volgens het Doodstrafrapport 2024, werden vorig jaar 1.518 executies geregistreerd. Dit is het hoogste aantal sinds 2015 (minstens 1.634). Daarvan vonden de meesten in het Midden-Oosten plaats. Voor het tweede jaar op rij lag het aantal landen dat de doodstraf uitvoerde echter op het laagste punt ooit.

De cijfers omvatten niet de duizenden mensen die vermoedelijk zijn geëxecuteerd in China, het land dat de grootste beul ter wereld blijft, en in Noord-Korea en Vietnam, die vermoedelijk ook op grote schaal de doodstraf toepassen. Door de aanhoudende crises in Palestina en Syrië, kon Amnesty International er geen cijfers bevestigen.

Iran, Irak en Saudi-Arabië waren verantwoordelijk voor de algemene stijging van het aantal bekende executies. In totaal was dit trio goed voor maar liefst 1.380 geregistreerde executies. Irak verviervoudigde bijna zijn aantal executies (van ten minste 16 naar ten minste 63) en Saudi-Arabië verdubbelde zijn jaarlijkse totaal (van 172 naar ten minste 345). Iran executeerde 119 personen meer dan vorig jaar (van ten minste 853 naar ten minste 972) - goed voor 64% van alle bekende executies.

“De doodstraf is een gruwelijke praktijk die niet thuishoort in de wereld van vandaag. De geheimhouding in sommige landen, die volgens ons verantwoordelijk zijn voor duizenden executies, is nog steeds groot. Maar met slechts 15 landen die in 2024 overgegaan zijn tot executies, is het duidelijk dat staten die de doodstraf handhaven een geïsoleerde minderheid vormen. Voor het tweede jaar op rij ligt dat aantal op het laagste punt ooit. Dat is een teken dat deze wrede, onmenselijke en vernederende straf op weg is te worden afgeschaft”, aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“Iran, Irak en Saoedi-Arabië waren vorig jaar verantwoordelijk voor de aanzienlijke stijging van het aantal executies, goed voor meer dan 91% van de geregistreerde gevallen. Deze landen schonden op ernstige wijze de mensenrechten door mensen wreed te executeren op basis van aanklachten van drugshandel en ‘terrorisme’.”

China executeert het meeste mensen. Iran, Saudi-Arabië, Irak en Jemen vervullen de top 5 met het hoogste aantal geregistreerde executies.

Autoriteiten gebruiken de doodstraf als wapen

In 2024 zag Amnesty International hoe leiders de doodstraf als wapen gebruikten onder het valse voorwendsel dat het de openbare veiligheid zou verbeteren of om de bevolking angst aan te jagen. In de VS, waar het aantal executies sinds het einde van de Covid-19 pandemie gestaag is toegenomen, werden 25 mensen geëxecuteerd (24 in 2023). De nieuwgekozen president Trump beriep zich herhaaldelijk op de doodstraf als een middel om mensen te beschermen “tegen gewelddadige verkrachters, moordenaars en monsters”. Zijn ontmenselijkende opmerkingen bevorderden een vals narratief dat de doodstraf een uniek afschrikkend effect heeft op criminaliteit.

In sommige landen in het Midden-Oosten zijn doodvonnissen gebruikt om mensenrechtenverdedigers, dissidenten, demonstranten, politieke tegenstanders en etnische minderheden het zwijgen op te leggen.

“Wie de autoriteiten durfde uit te dagen, kreeg te maken met de meest wrede straffen, vooral in Iran en Saudi-Arabië, waar de doodstraf werd gebruikt om mensen die de moed hadden om hun mond open te doen, het zwijgen op te leggen,” zei Agnès Callamard.

“In 2024 bleef Iran de doodstraf gebruiken om mensen te straffen die het establishment van de Islamitische Republiek hadden uitgedaagd tijdens de ‘Vrouw Leven Vrijheid’-opstand. Vorig jaar werden twee van deze mensen - waaronder een jongere met een verstandelijke handicap - geëxecuteerd in verband met de opstand na oneerlijke processen en door foltering verkregen 'bekentenissen'. Dit bewijst hoe ver de autoriteiten bereid zijn te gaan om hun greep op de macht te verstevigen.”

De Saudische autoriteiten zetten de doodstraf in om politieke dissidenten het zwijgen op te leggen en om onderdanen van de sjiitische minderheid in het land te straffen die “anti-regeringsprotesten” steunden tussen 2011 en 2013. In augustus executeerden de autoriteiten Abdulmajeed al-Nimr voor ‘terrorisme’-gerelateerde overtredingen in verband met zijn lidmaatschap van Al-Qaeda. Nochtans gingen de aanvankelijke gerechtelijke documenten over zijn deelname aan protesten.

De Democratische Republiek Congo kondigde aan de executies te willen hervatten, terwijl de militaire autoriteiten van Burkina Faso plannen aankondigden om de doodstraf opnieuw in te voeren voor gewone misdaden.

Stijging van executies voor drugsgerelateerde misdrijven

Meer dan 40% van de executies in 2024 werden onrechtmatig uitgevoerd voor drugsgerelateerde misdrijven. Het internationaal recht over mensenrechten legt op dat, waar de straf nog niet is afgeschaft, de doodstraf enkel mag worden opgelegd voor de 'ernstigste misdaden'. Mensen ter dood veroordelen voor drugsgerelateerde misdrijven voldoet niet aan deze drempel.

“Drugsgerelateerde executies kwamen veel voor in China, Iran, Saudi-Arabië, Singapore en, hoewel er geen bevestiging mogelijk was, waarschijnlijk ook in Vietnam. In veel contexten blijkt dat het ter dood veroordelen van mensen voor drugsgerelateerde misdrijven een onevenredig grote impact heeft op mensen uit kansarme milieus, terwijl het geen bewezen effect heeft op het verminderen van de drugshandel,” zei Agnès Callamard.

“Leiders die de doodstraf promoten voor drugsgerelateerde misdrijven stellen ineffectieve en onwettige oplossingen voor. Staten die overwegen de doodstraf in te voeren voor drugsgerelateerde misdrijven, zoals de Malediven, Nigeria en Tonga, moeten worden opgeroepen en aangemoedigd om mensenrechten centraal te stellen in hun drugsbeleid.”

De kracht van campagne voeren

Ondanks een stijging van het aantal executies, was van slechts 15 landen bekend dat ze de doodstraf hadden uitgevoerd. Dit is voor het tweede jaar op rij het laagste aantal ooit. Op dit moment hebben 113 landen de doodstraf volledig afgeschaft en 145 landen in totaal hebben de doodstraf bij wet of in de praktijk afgeschaft.

In 2024 tekende Zimbabwe een wet die de doodstraf afschafte voor gewone misdaden. Voor het eerst stemde meer dan twee derde van alle VN-lidstaten voor de tiende resolutie van de Algemene Vergadering over een moratorium op het gebruik van de doodstraf. Hervormingen van de doodstraf in Maleisië leidden ook tot een vermindering met meer dan 1.000 van het aantal mensen dat het risico loopt geëxecuteerd te worden.

Verder was de wereld getuige van de kracht van campagne voeren. Hakamada Iwao - die bijna vijf decennia in de dodencel zat in Japan - werd vrijgesproken in september 2024. In maart 2025 kreeg Rocky Myers - een zwarte man die ter dood veroordeeld was in Alabama ondanks ernstige fouten in de procedure - clementie na oproepen van zijn familie en juridisch team, een voormalig jurylid, lokale activisten en de internationale gemeenschap.

“Wanneer mensen campagne voeren om een einde te maken aan de doodstraf, dan werkt dat echt,” aldus Agnès Callamard. “Ondanks de minderheid van leiders die vastbesloten zijn om de doodstraf als wapen te gebruiken, is het tij aan het keren. Het is slechts een kwestie van tijd tot de wereld bevrijd is van de schaduwen van de galg.”

Lees het volledige rapport