Doodstrafcijfers 2018: aantal executies fors gedaald
Wereldwijd 31% minder executies in 2018, laagste aantal afgelopen decennium
Toch stijgt aantal uitgevoerde doodstraffen in een aantal landen, waaronder Wit-Rusland, Japan, Singapore, Zuid-Sudan en de VS
Thailand hervat executies, Sri Lanka dreigt hetzelfde te doen
China blijft nummer één, gevolgd door Iran, Saudi-Arabië, Vietnam en Irak
Het aantal uitgevoerde doodstraffen in de wereld is in 2018 met bijna één derde gedaald, tot het laagste aantal van de afgelopen tien jaar. Dat blijkt uit het jaarlijkse rapport van Amnesty International over de doodstraf in de wereld. Het rapport biedt een cijfermatig overzicht van alle gekende terechtstellingen wereldwijd, behalve in China. In dat land zijn gegevens over doodstraffen staatsgeheim, maar hun aantal wordt geschat op duizenden.
Opvallend is de daling van het aantal executies in Iran - een land waar de doodstraf vaak wordt toegepast - met maar liefst 50%. Ook Irak, Pakistan en Somalië lieten een belangrijke vermindering van het aantal uitgevoerde doodstraffen optekenen. Het resultaat is dat het aantal executies wereldwijd is gedaald van minstens 993 in 2017 tot minstens 690 in 2018.
“De spectaculaire terugval van het aantal executies in de wereld bewijst dat zelfs de landen waarvan men dat het minst verwacht hun beleid aanpassen en beseffen dat de doodstraf niet de oplossing is.”
Kumi Naidoo, secretaris-generaal van Amnesty International
“Hoewel enkele landen een stap achteruit zetten, hebben zelfs sommige van de beruchtste beulen opmerkelijk minder doodstraffen uitgevoerd. Een hoopvol teken dat het slechts een kwestie van tijd is voor deze wrede straf tot het verleden behoort, waar ze thuishoort.”
DOODSTRAF HER EN DER IN OPMARS
Toch was het niet allemaal goed nieuws. Amnesty International stelde een toename van het aantal executies vast in Wit-Rusland, Japan, Singapore, Zuid-Sudan en de VS. In Thailand vond de eerste executie sinds 2009 plaats. President Maithripala Sirisena van Sri Lanka kondigde ook in zijn land de hervatting van de executies aan, na een onderbreking van meer dan veertig jaar, en liet in februari 2019 advertenties verschijnen om te zoeken naar beulen.
“Een klein aantal landen ging schaamteloos tegen de dalende trend in en deed zo afbreuk aan het positieve nieuws van 2018”, zegt Kumi Naidoo. “In Japan, Singapore en Zuid-Sudan lag het aantal executies in jaren niet zo hoog, en na een onderbreking van bijna tien jaar voerde Thailand opnieuw doodstraffen uit. Maar deze landen vormen vandaag een slinkende minderheid. Aan alle landen die vandaag nog altijd de doodstraf uitvoeren: ik daag jullie uit om moedig te handelen en nu een einde te maken aan deze afschuwelijke straf.”
Noura Hussein, een jonge Sudanese vrouw, werd ter dood veroordeeld in mei 2018 omdat ze de man met wie ze gedwongen was te trouwen, had gedood toen hij haar probeerde te verkrachten. Na wereldwijde verontwaardiging, met onder meer grote campagnes van Amnesty International, werd haar doodstraf vernietigd en kreeg ze in de plaats een gevangenisstraf van vijf jaar.
Ze vertelde Amnesty International: “Ik was in shock toen de rechter me zei dat ik de doodstraf kreeg. Ik had niets gedaan waarvoor ik verdiende te sterven. Ik vond de onrechtvaardigheid – vooral tegenover vrouwen – ongelooflijk. Ik had me voor dat moment nooit kunnen inbeelden dat ik zou worden terechtgesteld. Wat het in mijn geval extra moeilijk maakte, was dat mijn familie me had verstoten toen het doodvonnis werd geveld. Ik moest de schok helemaal alleen verwerken.”
De top 5 van de wereld
China bleef in 2018 de topbeul van de wereld – maar de ware omvang van het gebruik van de doodstraf in China kennen we niet, omdat gegevens daarover staatsgeheim zijn. Amnesty International denkt, op basis van beschikbare gegevens, dat in China elk jaar duizenden mensen de doodstraf krijgen en terechtgesteld worden.
Voor het eerst maakten de autoriteiten in Vietnam cijfers over de doodstraf openbaar; ze maakten melding van minstens 85 terechtstellingen in 2018. Met dit aantal handhaaft het land zich in de top vijf van landen met de meeste executies: China (duizenden), Iran (minstens 253), Saudi-Arabië (149), Vietnam (minstens 85) en Irak (minstens 52).
Ondanks een duidelijke afname van het aantal terechtstellingen die het uitvoerde, neemt Iran nog meer dan een derde van alle geregistreerde executies in de wereld voor zijn rekening.
Amnesty International maakt zich ook zorgen over een scherpe piek in het aantal doodvonnissen die in de loop van 2018 in sommige landen werden uitgesproken. In Irak ging het om een verviervoudiging, van minstens 65 in 2017 tot minstens 271 in 2018. In Egypte steeg het aantal doodvonnissen met meer dan 75%, van minstens 402 in 2017 tot minstens 717 in 2018. Deze toename kan worden toegeschreven aan de erbarmelijke praktijk van de Egyptische autoriteiten om grote aantallen doodvonnissen uit te spreken na zeer oneerlijke massaprocessen die vaak gebaseerd zijn op “bekentenissen” verkregen door foltering en gebrekkige politieonderzoeken.
Globale trend naar afschaffing
In het algemeen tonen de cijfers van 2018 dat de doodstraf sterk op zijn retour is en dat over de hele wereld effectieve stappen worden gezet om een einde te maken aan deze wrede en onmenselijke straf.
Burkina Faso, bijvoorbeeld, nam in juni een nieuwe strafwet aan, waarin de doodstraf effectief wordt afgeschaft. Gambia en Maleisië kondigden, respectievelijk in februari en juli, een officieel moratorium af op terechtstellingen. In de VS werd de doodstraf in oktober in de staat Washington ongrondwettelijk verklaard.
Tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, in december, stemde een ongeëvenaard aantal van 121 landen voor een wereldwijd moratorium op de doodstraf. Slechts 35 landen stemden tegen.
Eind 2018 hadden 106 landen de doodstraf volledig uit hun wetgeving geschrapt, en 142 landen hadden de doodstraf ofwel geschrapt uit hun wetgeving ofwel voerden ze de straf in de praktijk niet meer uit.
“Langzaam maar zeker vormt zich een wereldwijde consensus over het beëindigen van het gebruik van de doodstraf. Amnesty voert al meer dan veertig jaar campagne tegen de doodstraf. Maar met meer dan 19.000 mensen die wereldwijd nog in de dodencel wegkwijnen, is de strijd ver van gestreden,” besluit Kumi Naidoo.
“Van Burkina Faso tot de VS worden concrete maatregelen genomen om de doodstraf af te schaffen. Nog meer landen moeten dit pad volgen. We willen allemaal in een veilige maatschappij leven, maar terechtstellingen zijn niet de oplossing. Met de blijvende steun van mensen wereldwijd, kunnen we komaf maken met de doodstraf, voor eens en altijd.”
Amnesty's standpunt over de doodstraf
Amnesty International is zonder uitzondering tegen de doodstraf, ongeacht de aard van de misdaad, de dader of de executiemethode. De doodstraf schendt het recht op leven, is een gruwelijke en mensonwaardige straf en is bovendien niet efficiënter dan een andere straf. Het is nog nooit aangetoond dat de doodstraf meer afschrikt dan een andere straf en het is geen doeltreffend middel tegen criminaliteit. Daarnaast is er altijd een risico dat onschuldigen geëxecuteerd worden. Geen enkel rechtssysteem is onfeilbaar.
