Democratische Republiek Congo (DRC): Het Congolese leger (FARDC) en de door Rwanda gesteunde gewapende groep M23 moeten stoppen met het gebruik van explosieve wapens in dichtbevolkte gebieden

• Strijdende partijen moeten onmiddellijk aanvallen op burgers stoppen en het gebruik van explosieve wapens met brede impact in bevolkte gebieden staken.
• Het Internationaal Strafhof (ICC) moet deze aanvallen te onderzoeken als mogelijke oorlogsmisdaden.

Onderzoek Amnesty International

Amnesty International interviewde 60 mensen, bezocht verschillende plekken waar inslagen plaatsvonden en analyseerde tientallen geverifieerde foto’s, video’s en verklaringen van onder andere de strijdende partijen. Amnesty documenteerde hoe M23 en het Congolese leger herhaaldelijk gebruik maakten van vanaf de grond gelanceerde ongeleide raketten, waaronder 122 mm Grad-raketten. Deze wapensystemen zijn inherent onnauwkeurig en het gebruik ervan in bevolkte gebieden brengt een extreem hoog risico op burgerslachtoffers met zich mee.

“De toename van het gebruik van explosieve wapens is een nieuwe en gevaarlijke ontwikkeling in een drie decennia durend conflict dat al doordrenkt is van schendingen van mensenrechten en van het humanitair recht,” zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“M23 en het Congolese leger moeten stoppen... stoppen met het afvuren van raketten, mortieren en andere explosieven met brede impact in dichtbevolkte gebieden. De strijdende partijen moeten zich houden aan het internationaal humanitair recht door alle mogelijke voorzorgsmaatregelen te nemen om burgerslachtoffers te voorkomen .”

Het Internationaal Humanitair Recht verbiedt willekeurige aanvallen

Volgens IHL moeten partijen in een conflict altijd het onderscheid maken tussen strijders en burgers. Het IHL verbiedt onevenredige of willekeurige aanvallen en eist dat partijen in een conflict alle redelijke voorzorgsmaatregelen nemen om burgerslachtoffers te voorkomen. Het lanceren van een willekeurige aanval die burgers doodt of verwondt, is een oorlogsmisdaad.

Explosieve wapens met brede impact hebben bij gebruik in bevolkte gebieden vaak onvoorzienbare gevolgen omdat ze niet nauwkeurig gericht kunnen worden op een specifiek militair doelwit, zoals vereist door het IHL. In recente gewapende conflicten zijn explosieve wapens de belangrijkste oorzaak van lijden onder de burgerbevolking. Ze worden ingezet met flagrante veronachtzaming van de duidelijke regels van het internationaal humanitair recht ter bescherming van burgers. Al in 2022 ondertekenden 83 lidstaten de Politieke Verklaring ter Versterking van de Bescherming van Burgers tegen de Humanitaire Gevolgen van het Gebruik van Explosieve Wapens in Bevolkte Gebieden om dit probleem tegen te gaan

Bombardementen door beide partijen

In het oosten van de DRC, op verschillende fronten in de provincie Noord-Kivu, viel de toename van het gebruik van explosieve wapens in januari 2024 samen met een grootschalig offensief van M23 – volgens VN-rapporten substantieel ondersteund door de Rwandese Defensiemacht – tegen het Congolese leger. Naarmate de gevechten escaleerden, intensiveerden beide partijen hun aanvallen en gebruikten explosieve wapens zonder rekening te houden met mogelijke burgerslachtoffers. Na een kortstondig staakt-het-vuren eind juli hervatten zware gevechten in oktober, met in de afgelopen maand een significante toename van aanvallen met explosieven in burgergebieden door beide partijen.

Uit onderzoek van Amnesty blijkt dat een aantal van de bombardementen bijzonder dodelijke gevolgen had voor burgers, wat de gevaren benadrukt van het gebruik van explosieve wapens met brede impact in dergelijke omstandigheden.

Slachtoffers

Drie aanvallen alleen al resulteerden in meer dan 50 burgerdoden, meer dan de helft van het totale aantal.

• 25 januari 2024: Een artilleriegranaat, waarschijnlijk afgevuurd door het Congolese leger, trof een huis in de Bukama-wijk van Mweso, een stad ongeveer 100 km ten noordwesten van de provinciehoofdstad Goma. Minstens 19 mensen kwamen om en minstens 25 anderen raakten gewond, waaronder 15 kinderen.

Amnesty vond geen bewijs van militaire doelwitten in of nabij het getroffen gebied, en medische bronnen bevestigden dat er geen strijders onder de slachtoffers waren.

• 4 maart 2024: Munitie trof een colonne burgers die te voet vluchtte voor een M23-aanval op de stad Nyanzale. Minstens 17 burgers kwamen om en tientallen anderen raakten gewond.

3 mei 2024: Verscheidene raketten landden in de buurt van Goma, waarschijnlijk afgevuurd door M23 in reactie op raketvuur van het Congolese leger. Een raket trof een kamp voor intern ontheemden (IDP), genaamd 8ème CEPAC. Minstens 18 burgers kwamen om, waaronder 15 kinderen. Overlevenden en familieleden van de slachtoffers vertelden hartverscheurende verhalen van angst en verlies. Een man wiens vrouw werd gedood, zei: “We zijn gevlucht uit onze dorpen in de hoop hier veilig te zijn, maar ze achtervolgen ons tot hier en doden onze kinderen. M23 doodt ons, de regering doodt ons, wat hebben we gedaan om dit te verdienen?”

Waarborging van gerechtigheid

Samen met de overlevenden eist Amnesty International waarheidsonderzoek en gerechtigheid. Het ICC moet de aanvallen met explosieve wapens op bevolkte burgergebieden als oorlogsmisdaden onderzoeken, met het oog op vervolging van de verantwoordelijken, aangezien de Congolese autoriteiten niet bereid of niet in staat lijken om dat te doen.

“Zolang de verantwoordelijken niet worden aangeduid, zullen de schendingen van mensenrechten en het humanitair recht blijven voortduren,” zei Agnès Callamard. “M23 en het Congolese leger moeten onmiddellijk stoppen met het bombarderen van burgers.”