Covid-19: Wereldwijde aanval op de vrijheid van meningsuiting heeft een gevaarlijke impact op de volksgezondheidscrisis

Amnesty zegt dat bestraffing en censuur door overheden de kwaliteit van informatie heeft aangetast. De pandemie heeft geleid tot een gevaarlijke situatie waarin regeringen nieuwe wetgeving gebruiken om onafhankelijke berichtgeving stop te zetten en mensen aan te vallen die kritiek hebben of het beleid onderzoeken.

“Tijdens de pandemie hebben regeringen een ongekende aanval op de vrijheid van meningsuiting uitgevoerd, waardoor de rechten van mensen ernstig worden ingeperkt. Communicatiekanalen werden tot doelwit gemaakt, sociale media zijn gecensureerd en media werden gesloten - met een ernstige impact op de toegang van het publiek tot essentiële informatie over het omgaan met Covid-19," zei Amnesty Internationals senior directeur voor onderzoeksadvocatuur en beleid, Rajat Khosla.

“Midden in de pandemie werd journalisten en gezondheidswerkers het zwijgen opgelegd en zijn ze gevangengezet. Als gevolg hiervan hebben mensen geen toegang gekregen tot informatie over Covid-19, zelfs niet hoe ze zichzelf en hun gemeenschappen kunnen beschermen. Ongeveer vijf miljoen mensen zijn gestorven aan Covid-19 en het gebrek aan informatie zal daar waarschijnlijk aan hebben bijgedragen.”

China

Al in december 2019 tijdens de begindagen van de pandemie probeerden Chinese gezondheidswerkers en professionele en burgerjournalisten alarm te slaan. Ze werden echter het doelwit van de regering omdat ze berichtten over de uitbraak van wat toen een onbekende ziekte was. In februari 2020 liepen er 5.511 strafrechtelijke onderzoeken tegen personen die informatie over de uitbraak hadden gepubliceerd wegens "het verzinnen en opzettelijk verspreiden van valse en schadelijke informatie".

In één schrijnende zaak reisde burgerjournaliste Zhang Zhan in februari 2020 naar Wuhan om verslag uit te brengen over de uitbraak van corona. In mei 2020 werd ze vermist in Wuhan. Later werd bekend dat ze door de politie werd vastgehouden, beschuldigd van "ruzies uitlokken en problemen veroorzaken" en was veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf.

Tanzania

Talloze andere landen waaronder Tanzania, Rusland en Nicaragua hebben onderdrukkende wetten ingevoerd die het recht op vrijheid van meningsuiting beknotten en critici het zwijgen opleggen onder het mom of in de context van de pandemie.

De afgelopen jaren heeft de Tanzaniaanse regering een hele reeks wetten ingevoerd en gebruikt om journalisten, mensenrechtenverdedigers en leden van de politieke oppositie het zwijgen op te leggen. Onder het bewind van de voormalige president Magufuli nam de Tanzaniaanse regering een ontkennend standpunt in over COVID-19. Van maart tot mei 2020 gebruikten de autoriteiten wetten die “vals nieuws” en andere maatregelen verbieden en strafbaar stellen om de berichtgeving in de media over de manier waarop de regering omgaat met Covid-19 te beperken.

Nicaragua

Terwijl de Nicaraguaanse autoriteiten aanvankelijk probeerden de impact van de pandemie te bagatelliseren en degenen die hun bezorgdheid uitten te intimideren, gebruikten ze Covid-19 in oktober 2020 om de “Speciale Wet op Cybercriminaliteit” in te voeren. In de praktijk stelt deze de autoriteiten in staat om degenen die kritiek hebben op het overheidsbeleid te straffen en geeft die hen ruim baan om de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken.

Rusland

In april 2020 breidde Rusland zijn bestaande anti-"nepnieuws"-wetgeving uit en voerde strafrechtelijke sancties in voor "openbare verspreiding van bewust valse informatie" in de context van noodsituaties. Hoewel de wijzigingen zijn beschreven als een onderdeel van de reactie van de autoriteiten op Covid-19, blijven deze maatregelen ook na de pandemie van kracht.

aanval op de mensenrechten

“Het is duidelijk dat beperkingen van de vrijheid van meningsuiting in verband met corona niet alleen tijdgebonden, buitengewone maatregelen zijn om een tijdelijke crisis het hoofd te bieden. Ze maken deel uit van een aanval op de mensenrechten die de afgelopen jaren wereldwijd heeft plaatsgevonden - en regeringen hebben een nieuw excuus gevonden om hun aanval op het maatschappelijk middenveld op te voeren,” zei Rajat Khosla.

“Het inperken van de vrijheid van meningsuiting is gevaarlijk en mag niet het nieuwe normaal worden. Regeringen moeten dergelijke beperkingen dringend opheffen en de vrije stroom van informatie garanderen om het recht op gezondheid van het publiek te beschermen."

Rol van sociale media

In het rapport 'Silenced and Misinformed: Freedom of Expression in Danger During Covid-19' van Amnesty wordt de rol benadrukt van socialemediabedrijven bij de snelle verspreiding van verkeerde informatie over Covid-19. Dit komt omdat platforms zijn gemaakt om opvallende inhoud te verspreiden en gebruikers aan te trekken. De bedrijven hebben onvoldoende zorgvuldigheid getoond om de verspreiding van valse en misleidende informatie te voorkomen.

De golf van verkeerde informatie - of die nu komt via socialemediabedrijven of van mensen in een machtspositie die verdeeldheid en verwarring willen zaaien voor hun eigen gewin - vormt een ernstige bedreiging voor het recht op vrijheid van meningsuiting en op gezondheid. Het maakt het voor individuen steeds moeilijker om een volledig geïnformeerde mening te vormen en weloverwogen keuzes te maken over hun gezondheid op basis van de best beschikbare wetenschappelijke feiten. Een verscheidenheid aan bronnen is van cruciaal belang, evenals de mogelijkheid om beschikbare informatie in twijfel te trekken en te bespreken.

VACCIN-ONGELIJKHEID

“Zoals we er bij regeringen en farmaceutische bedrijven op aandringen te zorgen dat vaccins worden gedistribueerd en beschikbaar gemaakt voor iedereen over de hele wereld, moeten staten en socialemediabedrijven ervoor zorgen dat het publiek onbelemmerde toegang heeft tot nauwkeurige, op feiten gebaseerde en tijdige informatie. Dit is een cruciale stap om de aarzeling over vaccins, veroorzaakt door verkeerde informatie, tot een minimum te beperken,” aldus Rajat Khosla.

“Tot nu toe zijn er wereldwijd 6,6 miljard* doses toegediend, maar toch heeft slechts 2,5% van de mensen in lage-inkomenslanden ten minste één dosis gekregen. Met nog minder dan 75 dagen te gaan tot het einde van het jaar, roepen we staten en farmaceutische bedrijven op om drastisch van koers te veranderen en al het nodige te doen om vanaf nu twee miljard vaccins te leveren aan lage- en lage-middeninkomenslanden - maar ze moeten veilige, betrouwbare informatie krijgen om hen te helpen een beslissing te nemen."

Amnesty's oproep

Amnesty International roept staten op om de pandemie niet langer te gebruiken als excuus om onafhankelijke berichtgeving tot zwijgen te brengen, om alle onnodige beperkingen op het recht op vrijheid van meningsuiting op te heffen en geloofwaardige, betrouwbare en toegankelijke informatie te verstrekken zodat het publiek zich volledig kan informeren over de pandemie. Censuur helpt niet bij het omgaan met desinformatie, vrije en onafhankelijke media en een sterk maatschappelijk middenveld wel.

Staten moeten ook het destructieve bedrijfsmodel van Big Tech herzien - een van de hoofdoorzaken van de online verspreiding van verkeerde informatie. Socialemediabedrijven moeten stoppen hun kop in het zand te steken en maatregelen nemen om de virale verspreiding van verkeerde informatie aan te pakken, onder meer door ervoor te zorgen dat hun bedrijfsmodel de mensenrechten niet in gevaar brengt.

Achtergrond

Op 22 september 2021 lanceerde Amnesty International een nieuwe campagne, 100 Day Countdown: 2 miljard Covid-19-vaccins now! De organisatie roept staten en farmaceutische bedrijven op om 2 miljard vaccins te leveren aan degenen die deze nu nodig hebben, om er zo voor te zorgen dat de doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie om 40% van de bevolking van lage- en lage-middeninkomenslanden tegen het einde van het jaar te vaccineren, wordt bereikt.

*Cijfer vanaf 14 oktober 2021: Coronavirus (COVID-19) Vaccinations - Statistics and Research - Our World in Data