Colombia: op bezoek bij de Vredesgemeenschap van San José de Apartadó

Colombia: op bezoek bij de Vredesgemeenschap van San José de Apartadó

Blog

Twintig jaar bestaat de Vredesgemeenschap van San José de Apartadó in Colombia. Een land waar na vijftig jaar van geweld eindelijk een vredesakkoord is uitgewerkt. Maar het akkoord betekent niet dat er nu vrede heerst. Voor de gemeenschap van San José is die twintig jaar dan ook – helaas – geen eindpunt. In maart ging Amnesty-supporter Erica op bezoek bij de Vredesgemeenschap en zag er met eigen ogen dat de uitdagingen waarmee de leden van de gemeenschap af te rekenen krijgen, nog steeds enorm zijn.

Blog door Erica Baeck, medewerker Beweging en lid van Amnesty-groep Westerlo-Zuiderkempen ism met Pol Jonnet

Reeds jarenlang schrijf ik brieven van Amnesty voor mensenrechtenactivisten in Colombia en specifiek voor de leden van de Vredesgemeenschap San José de Apartado in het noordwesten van het land. Door ontmoetingen met mensen van San José die in België op bezoek waren, voel ik me erg betrokken bij de gemeenschap. De kans om met een internationale delegatie mee te gaan naar Colombia en er aan den lijve te ervaren wat de Vredesgemeenschap van San José in realiteit betekent, greep ik dan ook met beide handen. 

Ik was vergezeld van 10 Vlaamse medereizigers, waaronder enkele mede-activisten met veel expertise over de mensenrechtenschendingen in Colombia en Rik Röttger, gedeputeerde van de provincie Antwerpen. De volledige delegatie bestond uit meer dan veertig mensen uit Spanje, Italië, Duitsland en Portugal, stuk voor stuk passionele mensenrechtenverdedigers. 

de Vlaamse delegatie

In Colombia spraken we met middenveldgroepen: vakbonden, vrouwenbewegingen, sociale kringen, mensenrechtenbewegingen… We leerden ook wat de standpunten van de guerrillagroepen FARC en ELN zijn in het vredesproces. Ook de Peace Brigades International en FOR deelden hun ervaringen met ons.

In al deze ontmoetingen kwam hetzelfde element naar boven: ondanks het vredesakkoord is de vrede in Colombia nog veraf. De FARC hebben de wapens wel neergelegd, maar waar zij zich terugtrekken, wordt hun plaats meteen ingenomen door paramilitaire groepen, die de lokale bevolking terroriseren. Zowel overheid als leger ontkennen het bestaan van deze paramilitairen als georganiseerd fenomeen. Door een soort ‘wederzijdse amnestie’ dreigt straffeloosheid: de daders van de massamoorden, de ‘massacres’, zullen dan niet vervolgd worden, en hoge militairen zullen niet verantwoordelijk worden gesteld voor het gewelddadig optreden van hun ondergeschikten. Tot op de dag van vandaag worden er geregeld leiders van sociale bewegingen en mensenrechtenverdedigers, mannen en vrouwen, vermoord of verdwijnen ze…

Het vredesakkoord werd in een referendum verworpen, maar werd uiteindelijk toch ondertekend door Colombia, de FARC en de Verenigde Naties.

Op maandag 20 maart trok onze delegatie naar de Vredesgemeenschap van San José zelf. San José ligt op zowat een halfuur rijden van Apartadó. Het dorp bestaat uit verspreide groepen huizen, min of meer gegroepeerd rond een mooie ‘kiosk’ die wordt omgeven door een herdenkingsmonument voor de zowat driehonderd slachtoffers van het geweld die er in de gemeenschap vielen. Het oorspronkelijke dorp, waaruit de zowat vijftig families verdreven werden, ligt twintig minuten lopen verder.

Twintig jaar geleden besloot de Gemeenschap van San José zich volledig buiten het Colombiaanse conflict te houden. De leden willen geen enkele van de strijdende partijen (overheid, leger, guerrilla) ook maar enige vorm van medewerking bieden. Wapens zijn absoluut verboden in de gemeenschap. Omwille van deze keuze zijn de leden van de gemeenschap al jaren het doelwit van geweld, vaak met de dood tot gevolg. Toch is het een gemeenschap die lééft, waar kinderen spelen en lachen, waar het twintigjarig bestaan wordt gevierd met dansen en muziek, waar er van harte en gemeend wordt verbroederd en verzusterd met de internationale bende die het dorp op dat moment overrompelde.

Wat meteen opviel, was de warmte waarmee onze delegatie door de gemeenschapsleden werd ontvangen. De mensen van de gemeenschap zijn dankbaar voor de internationale steun en druk die cruciaal is om hun ‘experiment’ te laten voortbestaan. Internationale steun, zoals die van het Red Flamenca de Solidaridad met San José de Apartadó, een netwerk van enkele Vlaamse gemeentes, parochies en de provincie Antwerpen.

Op donderdag 23 maart, dag op dag twintig jaar na het oprichten van de Vredesgemeenschap, vond de eigenlijke viering plaats met toespraken van de Noorse ambassadeur en vertegenwoordigers van de Belgische, Spaanse, Duitse, Zwitserse en Duitse ambassades. Ook de Hoge Gezant voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties sprak bevlogen woorden. Van de Hoge Gezant en eigenlijk van iedereen die we spraken, hoorden we hoe belangrijk het is om te blijven schrijven, te blijven actievoeren voor de Vredesgemeenschap. 

Emotioneel en bijzonder pakkend hoogtepunt was de optocht naar de plaats waar de gemeenschap voordien leefde. Mensen van San José, landgenoten en buitenlandse bezoekers droegen tientallen foto’s mee van slachtoffers van het geweld. De mars werd muzikaal begeleid door de hymne van de Vredesgemeenschap "Vamos todos adelante!". Op het einde werd de oprichtingsakte van de Vredesgemeenschap voorgelezen, zodat iedereen zich er opnieuw grondig bewust van werd waar het hier om gaat. 

Voor de Vredesgemeenschap is de twintigste verjaardag dan ook lang geen eindpunt. De dreiging en het geweld blijven, vooral door de aanwezigheid van de paramilitairen, en de toestand in Colombia is onzeker, ondanks het vredesakkoord. Onze aandacht en het schrijfwerk van Amnesty International is dan ook meer dan ooit en letterlijk ‘levensnoodzakelijk’.