China: transparantie begint bij Tiananmen

Plastic tasje en paraplu’s

Vandaag, 31 jaar later, zien we opnieuw beelden van jongeren die zich verzetten tegen de oprukkende repressie van China, nu in Hongkong. Het iconische plastic tasje van de ‘tankman’ is verruild voor paraplu’s, maar de onverschrokkenheid van de demonstranten is er niet minder om. Ondanks het buitensporige geweld stuurt China geen tanks op hen af, want als het land iets heeft geleerd van Tiananmen, dan is het wel het belang van beeldvorming. Propaganda is nu een van China’s belangrijkste wapens, en de regering investeert grootschalig in allerlei initiatieven om het verhaal over China ‘goed’ te vertellen. Waarheidsvinding en democratische controle spelen daarbij echter geen rol.

Propaganda

Ronduit alarmerend is het verhaal dat China over mensenrechten uitdraagt. De regering is hard bezig erkende internationale mensenrechtenstandaarden te ondergraven door mensenrechten niet langer als universeel te zien, maar afhankelijk van cultuur en nationale omstandigheden. De vrijheid van de individu is voor China ondergeschikt aan het belang van het collectief. Staatssoevereiniteit gaat voor algemeen aanvaarde standaarden en praktijken van internationaal recht. Zo probeert het land te voorkomen dat het verantwoording moet afleggen voor mensenrechtenschendingen.

Coronakeizer

De Chinese minachting voor individuele vrijheden werd duidelijk bij de uitbraak van Covid-19, en had een cruciale invloed op het verdere verloop van de pandemie. Artsen die alarm sloegen werden teruggefloten, en de censuur over de ziekte werd opgevoerd. Maar terwijl Chinese burgerjournalisten werden vervolgd en opgesloten, tweetten Chinese diplomaten massaal over China’s transparantie rondom de virusstrijd. De Chinese communistische partij prees internationaal zijn eigen autoritair bestuursmodel als bijzonder effectief in het aanpakken van het virus, en kroonde zich tot welwillende ‘coronakeizer’.

Ideologische virussen

Een open blik op de werkelijkheid is ook ver te zoeken bij China’s strijd tegen het zelfverklaarde ‘politieke virus’, de demonstraties in Hongkong. Door de nieuwe nationale veiligheidswet worden transparantie, verantwoording en democratische besluitvorming in Hongkong volledig terzijde geschoven. Onafhankelijk onderzoek naar het gewelddadige politieoptreden van vorig jaar tegen demonstranten blijft uit. De autoriteiten proberen het beeld neer te zetten van demonstraties die door het Westen worden aangewakkerd en van een regering die jonge mensen van die heilloze invloed kan ‘genezen.’ De nieuwe wet geeft de regering de vrije hand om dit op hardhandige en autocratische wijze te gaan doen.

Ook zet China haar nietsontziende campagne voort om ‘ideologische virussen’ uit te roeien in Xinjiang, en ook hier worden geen pottenkijkers geduld. China negeert koppig de oproepen tot internationaal onafhankelijk onderzoek naar de heropvoedingskampen, waar naar schatting een miljoen Oeigoeren en anderen vastzitten en op wrede wijze worden geïndoctrineerd.

Echte transparantie is nodig

Vandaag, wanneer we het bloedbad van Tiananmen herdenken, is het meer dan ooit het moment om de Chinese coronacampagne tegen het licht te houden en echte transparantie te eisen. Niet alleen de Chinese loftuitingen over de eigen openheid en de geweldige samenwerking met de internationale orde klinken bijzonder hol. Ook de eigengereide virusretoriek waarmee het zijn huidige mensenrechtenschendingen in Hongkong en Xinjiang probeert te verhullen staan lijnrecht tegenover wat China beweert voor te staan in zijn corona-aanpak. Indien China echt te boek wil staan als een welwillende grootmacht, moet het beginnen met het openlijk erkennen van de mensenrechtenschendingen op zijn eigen bodem die al jaar en dag objectief zijn vastgesteld. Alleen een dergelijke actie staat voor oprecht respect voor de internationale orde, en zegt duizendmaal meer dan een terabyte aan propaganda-tweets.