België moet aan de slag met aanbevelingen Comité tegen foltering

Het Comité ziet toe op de naleving van het VN-Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke en onterende behandeling of bestraffing en evalueert periodiek de staten die partij zijn bij het verdrag. De afgelopen weken boog het Comité zich voor de vierde keer over België. Meerdere ngo’s, waaronder Amnesty International, en ook het Federale Instituut voor de Rechten van de Mens en UNIA en Myria hadden aan het Comité informatie overgemaakt.

Het Comité koos vijf prioritaire thema’s: politiegeweld, omstandigheden in detentie, de strijd tegen terrorisme, het principe van non-refoulement en repatriëringen.

Politiegeweld

Het Comité herhaalt zijn bezorgdheid over “het veelvuldig voorkomen” van politiegeweld en verwijst naar het verontrustend aantal jonge mannen van etnische minderheidsgroepen die overleden ten gevolge van of na contact met de politie. Het Comité laakt bovendien het gebrek aan doeltreffendheid van de onderzoeken naar politiegeweld en plaatst vraagtekens bij de efficiëntie en onpartijdigheid van de bestaande toezichtmechanismes en tuchtprocedures. Het Comité stelt concrete acties voor die deels herhaling zijn van eerdere evaluaties van België.

Amnesty International had in zijn interventie deze punten ook aangehaald en had betreurd dat de staat vaak afwimpelend reageert op aanbevelingen. Amnesty roept de federale regering op om de defensieve houding te laten varen en het toezicht op de politie werkelijk te versterken door het uitvoeren van de aanbevelingen van dit Comité.

Andere elementen van politiewerk waarover het Comité aanbevelingen maakt zijn onder meer: de nood aan betere dataverzameling om etnisch profileren tegen te gaan, voorstellen om de vorming van politie te verbeteren, garanderen dat het recht om politieacties te filmen wordt gerespecteerd en ingrepen om te zorgen dat de rechten van gearresteerden beter gegarandeerd worden.

Detentieomstandigheden

Ook dit Comité moet opnieuw vaststellen dat detentieomstandigheden in België soms erg slecht zijn en dat het land er niet in slaagt om het probleem van overbevolking in gevangenissen weg te werken. Het Comité roept op om lessen te trekken uit de tijdelijke daling van de gevangenispopulatie door maatregelen tegen Covid-19 in 2020 en te zorgen dat die daling structureel wordt. Daarnaast roept het Comité, net als Amnesty International, op om het recht op gezondheid van gedetineerden te verzekeren op een niveau dat gelijkwaardig is aan het niveau van de gezondheidszorg in de samenleving.

Het overmatig gebruik van naaktfouilles tijdens detentie werd vastgesteld door de Federale Ombudspersoon. Het Comité roept op werk te maken van de aanbevelingen van die instantie opdat zo’n fouilleringen enkel gebeuren wanneer dat strikt noodzakelijk en onvermijdelijk is, op basis van een individuele beoordeling en in omstandigheden die de waardigheid van gedetineerden eerbiedigen.

Maatregelen tegen terrorisme

Net als meerdere organisaties van het middenveld, VN-experts en andere mensenrechtencomités van de VN, roept het VN-Comité tegen foltering het Parlement op om werk te maken van een grondige en omvattende evaluatie van de antiterrorismewetgeving en -praktijken. De voorbije decennia zijn er immers tientallen wetten en beleidslijnen uitgewerkt die, naast hun eigen eventuele impact op mensenrechten, ook een cumulatief effect op de mensenrechten ressorteren. België heeft die impact tot dusver niet geëvalueerd.

Non-refoulement

Het principe van non-refoulement is een hoeksteen van het internationaal recht over mensenrechten en van het vluchtelingenrecht. Dit principe bepaalt dat het verboden is om iemand naar een land terug te sturen waar die persoon het risico loopt op ernstige schendingen van mensenrechten. Het principe is van toepassing op alle vluchtelingen en migranten, te allen tijde, los van hun verblijfsstatus.

Volgens Amnesty International en volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België dat principe de afgelopen jaren meermaals geschonden, onder meer door het terugsturen van Soedanezen. Het Comité maakt eveneens de niet mis te verstane aanbevelingen om te stoppen met het terugsturen van mensen naar conflictgebieden. België blijft immers mensen naar Afghanistan terugsturen, ondanks de algemeen onveilige situatie daar.

Uitwijzingen, uitleveringen en repatriëring

Amnesty haalde in zijn interventie bovendien aan dat België probeert om het principe te omzeilen in uitleveringszaken door gebruik te maken van inherent onbetrouwbare beloftes over de behandeling van gevangenen door staten zoals de Russische Federatie. Het Comité deelt Amnesty’s bezorgdheid hierover en roept België op om deze praktijk niet meer te toe te passen.

Het Comité vindt ook dat België een permanente commissie zou moeten opzetten om het terugkeerbeleid op te volgen en om repatriëringen beter te controleren.

Ook goed nieuws

Het Comité noteert ook vooruitgang op verschillende vlakken. Zo worden onder meer de oprichting van het Federale Instituut voor de Rechten van de Mens en het verbeteren van de onafhankelijkheid van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen toegejuicht.

Amnesty voegt daaraan toe dat België lof verdient voor het houden van deze evaluatie in virtuele vorm, als eerste en vooralsnog enige land voor het VN-Comité tegen foltering.

Amnesty roept op tot opvolging

Amnesty International stelt tevreden vast dat het Comité veel van zijn bekommernissen deelt en concrete aanbevelingen maakt aan België. Anderzijds is de organisatie teleurgesteld dat – ondanks het feit dat de vorige evaluatie al van 2013 dateert – heel wat aanbevelingen simpelweg herhaald moesten worden en dat de staat klaarblijkelijk te weinig aandacht geeft aan het uitvoeren van wat verdragsorganen aanbevelen. België moet, volgens Amnesty, actief aan de slag met deze nieuwe reeks aanbevelingen.