België: Een humaan asielbeleid blijft zoek in winterse temperaturen
Al meer dan een jaar worden mensen die internationale bescherming zoeken in België aan hun lot worden overgelaten op de Brusselse straten. Sinds voorbije maand belanden ook gezinnen met kinderen en niet-begeleide minderjarigen op straat. Er zijn zelfs heel wat mensen die geen asielaanvraag kunnen indien – wat een regelrechte schending van hun mensenrechten op asiel is.
‘We leveren grote inspanningen om opvangplaatsen te voorzien, maar Fedasil kan dit niet alleen’, klonk het bij Staatssecretaris de Moor vorige maand. Dat klopt inderdaad. Maar de Belgische regering negeerde herhaaldelijk signalen van organisaties die aan de alarmbel trokken. Het gevolg van te traag schakelen en met ontoereikende oplossingen komen, heeft ervoor gezorgd dat we terecht zijn gekomen in een situatie waarin België dagelijks de rechten van mensen schendt.
Gebrek aan politieke wil
De opvangcrisis waarbij België dagelijks de rechten van asielzoekers schendt, is een mensenrechtencrisis. Deze crisis is niet louter ontstaan door een plotse toename van het aantal mensen die asiel zoekt in België, maar door het gebrek aan een langetermijnvisie van de overheid zelf. Sinds 2013 is de regering blijven snoeien in de financiering en het personeelbestand van diensten zoals Fedasil, waardoor het alsmaar moeilijker wordt om asielzoekers op een humane manier op te vangen.
Door Oekraïense vluchtelingen tijdelijke bescherming te geven, heeft België getoond dat solidariteit en mensenrechten het kompas kunnen vormen in de omgang met mensen op de vlucht. Zo werden de beschermingsnoden voor de overgrote meerderheid van Oekraïense vluchtelingen tijdig geregistreerd en werd op verschillende manieren gezocht naar huisvesting, waaronder noodopvang. Deze lovenswaardige prestatie toont aan dat het falen van de staat om opvang te geven aan andere mensen die internationale bescherming zoeken, niet te wijten is aan de omvang van de uitdaging maar vooral aan het gebrek aan politieke wil.
Een wankele rechtsstaat
Volgens de Belgische opvangwet hebben mensen die in ons land internationale bescherming aanvragen recht op opvang. Omdat dit recht in vele gevallen niet gerespecteerd wordt door de Belgische overheid, besloot Vluchtelingenwerk samen met 10 andere middenveldorganisaties juridische stappen te zetten. Ondertussen werd de overheid al meer dan 6000 (!) keer door de Brusselse arbeidsrechtbank veroordeeld. De dwangsommen die gekoppeld werden aan die veroordelingen blijven onbetaald. Als de overheid haar eigen wetten niet naleeft en de beslissingen van het gerecht naast zich neerlegt, welk signaal geef je dan aan je burgers? Dat de rechtsstaat er niet meer toe doet?
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft België bevolen om voorlopige maatregelen te nemen voor 149 asielzoekers. Concreet stelt het Hof dat België de uitspraken van de Brusselse arbeidsrechtbank moet respecteren en opvang moet voorzien zolang de procedures voor het Hof lopen. De eerste uitspraak kwam er nadat Abdoulaya Camara uit Guinea een verzoek bij het EHRM indiende om opvang te krijgen. Hij werd verplicht op straat te overleven en kampte met gezondheidsproblemen. In zijn verzoek verwees hij naar de koude, honger en schurftepidemie onder de mensen die op straat belandden.
Alweer moet het middenveld bijspringen
Nu de temperaturen onder het vriespunt zakken, moeten er onmiddellijk noodmaatregelen worden getroffen. De chaos wordt met de dag groter, de situatie met de dag onhoudbaarder. Volgens Vluchtelingenwerk zouden er nu 4000 mensen op straat moeten overleven, waaronder gezinnen met kinderen en niet-begeleide minderjarigen. Van het Winterplan van de Staatssecretaris - dat moet zorgen voor meer opvangcapaciteit en een groter aantal mensen dat het opvangnetwerk verlaat – is op het terrein volgens hulporganisaties nog niet veel te merken.
Om concrete oplossingen te zoeken voor de aanhoudende crisis en andere obstakels en problemen in het huidige opvangbeleid, gingen op 12 december mensen van Fedasil, lokale overheden, het maatschappelijke middenveld en regeringsmedewerkers in gesprek. Nu is het aan de overheden van dit land om aan de slag te gaan met de aanbevelingen die voorliggen en met oplossingen te komen.
Iedereen heeft er belang bij dat deze crisis zo snel mogelijk wordt opgelost. Een regering die rechterlijke uitspraken negeert vormt een gevaar voor iedereen. We moeten ons afvragen in wat voor soort samenleving we willen leven. In een samenleving waar mensen die bescherming zoeken op kille wijze in de steek worden gelaten? Of in een samenleving waar het recht op een menswaardig bestaan voor iedereen geldt en de rechtsstaat wordt gerespecteerd?
