BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN IN CORONATIJDEN
Het Coronavirus Covid-19 brengt heel wat plannen in de war, ook bij het Team Mensenrechten en Bedrijfsleven van de Vlaamse AI-sectie. Nu ieders prioriteit bij het virus ligt, raken andere thema’s wat op de achtergrond. Een korte rondvraag bij onze teamleden toonde aan dat de geplande AI-campagnes inzake de verantwoordelijkheid van bedrijven voor mensenrechten bijna allemaal even ‘on hold’ staan of uitgesteld worden.
Dat wil niet zeggen dat het onderwerp ‘mensenrechten en bedrijfsleven’ in crisistijden aan belang verliest. Ook tijdens deze crisis moeten we alert zijn voor de impact van bedrijven op de mensenrechten.
Corona stelt bedrijven voor een uitdaging
Covid-19 zorgde voor een globale gezondheidscrisis, maar ook voor een economische crisis.
Bedrijven over de hele wereld staan voor uitzonderlijke uitdagingen. Ze moeten op heel korte termijn belangrijke beslissingen nemen. Hoe kunnen werknemers en klanten beschermd worden? Hoe kunnen de activiteiten aangepast worden aan de maatregelen die de overheid oplegt? Hoe kunnen de economische gevolgen beperkt worden? Geen gemakkelijke opdracht!
Bedrijven moeten ook nu mensenrechten respecteren
Het is belangrijk dat bedrijven, ondanks deze moeilijke positie, overal ter wereld de mensenrechten blijven respecteren. Dit is een verplichting van bedrijven onder de ‘UN Guiding Principles on Business and Human Rights’.
De ‘UN Guiding Principles’ schrijven voor dat bedrijven negatieve gevolgen van de bedrijfsactiviteiten op de mensenrechten moeten identificeren en deze moeten voorkomen en beperken en dat zij hierover verantwoording moeten afleggen.
Nemen we het voorbeeld van bedrijven die goederen afnemen van leveranciers uit lageloonlanden. Als zo een bedrijf door de Corona-crisis bestellingen moet annuleren, moet het steeds oog hebben voor de impact van die beslissing op de mensenrechten van de werknemers ter plaatse. Het bedrijf moet bovendien onderzoeken of het maatregelen kan nemen zodat de gezondheid en het levensonderhoud van de werknemers beschermd worden.
Negatieve gevolgen voorkomen
Bedrijven moeten ook maatregelen nemen zodat de goederen of diensten die ze op de markt brengen geen negatieve gevolgen hebben op de mensenrechten.
Denk maar aan een bedrijf dat traceer-apps op de markt brengt. De traceer-apps kunnen een middel vormen in het gezondheidsbeleid van een land en op die manier bijdragen tot het recht op gezondheid van burgers. Een bedrijf dat de app op de markt brengt moet er wel voor zorgen dat door de app andere mensenrechten, zoals het recht op privacy, niet op een onnodige, willekeurige, disproportionele of niet in de tijd begrensde wijze worden aangetast.
Ook social media bedrijven moeten hun diensten aanbieden met respect voor de mensenrechten. Amnesty Vlaanderen klaagde onlangs het gedrag van Facebook in Vietnam aan. De Vietnamese autoriteiten zijn in januari 2020 een campagne begonnen om kritische geluiden op social media tegen te gaan. Sinds de aanvang van de coronacrisis wordt de vrijheid van meningsuiting online verder onderdrukt. In april 2020 bleek dat Facebook in Vietnam het censureren van berichten die ‘tegen de staat’ zijn gericht aanzienlijk heeft uitgebreid. Op die manier draagt Facebook ertoe bij dat de toegang tot informatie tijdens de coronapandemie verder beperkt wordt. De beleidswijziging van Facebook maakt het bedrijf medeplichtig.
… en hun werknemers beschermen!
Bedrijven moeten uiteraard ook hun eigen werknemers beschermen en voor veilige arbeidsomstandigheden zorgen. Zij moeten gezondheids- en veiligheidsregels naleven en de nationale richtlijnen hierover volgen. Op die manier kan de blootstelling van werknemers aan het virus zo veel mogelijk beperkt worden.
Werknemers moeten bovendien -zonder repercussies te moeten vrezen- hun bezorgdheden omtrent veiligheid kunnen rapporteren. Naar deze bezorgdheden moet geluisterd worden en er moet rekening mee gehouden worden. Werknemers hebben ook het recht om zichzelf te verwijderen van een werkomgeving die redelijkerwijs een belangrijk gezondheidsrisico voor hen vormt.
We zien gelukkig veel bedrijven die zwaar onder de crisis te lijden hebben en die toch hun werknemers vooropstellen en de nodige maatregelen nemen.
Helaas is dit niet overal het geval. Op 24 april riep Amnesty International het bedrijf Amazon, inc. op om ervoor te zorgen dat de gezondheid en veiligheid van de werknemers van Amazon wereldwijd beschermd wordt.
Amazon is één van de meest welvarende bedrijven ter wereld. Doordat fysieke winkels in vele landen moeten sluiten, ziet Amazon de bestellingen op haar verkoopplatforms in de meeste nationale markten zelfs toenemen sinds het begin van de Coronacrisis.
Het bedrijf neemt echter niet de nodige maatregelen om werknemers te beschermen. Er hebben al stakingen en ‘walk-outs’ plaatsgevonden in Frankrijk, Italië en diverse locaties in de Verenigde Staten als reactie op Covid-19 protocollen en problemen met werknemersrechten.
Amazon wordt er bovendien van beticht werknemers te hebben ontslaan nadat ze hun bezorgdheden over de veiligheid op de werkvloer geuit hadden. Ook het plan om werknemers niet langer toe te staan onbetaald verlof op te nemen, kan niet door de beugel.
Solidariteit voorop
De Coronacrisis brengt heel wat onzekerheden mee, zowel voor burgers als voor bedrijven. Wereldwijd moeten bedrijven moeilijke beslissingen nemen die een impact hebben op de gezondheid en het welzijn van hun werknemers, leveranciers en klanten.
We zien gelukkig een aantal bedrijven alles in het werk zetten om hun verantwoordelijkheid op te nemen en mensenrechten te respecteren. Het is belangrijk dat we erop toezien dat álle bedrijven dit doen. Moeilijke omstandigheden mogen immers geen excuus vormen voor bedrijven om de mensenrechten naast zich neer te leggen, ook niet in Corona-tijden.
