Bangladesh: Cyber Security Act zet onderdrukking van afwijkende meningen voort

Repackaging Repression: The Cyber Security Act and the Continuing Lawfare Against Dissent in Bangladesh, beschrijft hoe CSA bijna alle repressieve bepalingen bevat van de ingetrokken Digital Security Act (DSA) 2018 en sectie 57 van de Information and Communications Technology (ICT) Act 2006 die eraan voorafging. De CSA wordt nu al ingezet tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en dissidenten, ondanks de herhaalde beloftes van de voormalige regering van het tegendeel.

Op 26 juni 2024, in aanloop naar de protesten, arresteerde de politie van Bangladesh een man op grond van de CSA omdat hij in een Facebookpost kritiek had geuit op het quotasysteem. In een andere zaak werden op 24 juli, tijdens de protesten, zeven mensen aangeklaagd op grond van de CSA voor het publiceren van “satirische foto's en het beschimpen van overheidsfunctionarissen” in een Facebookpost, waaronder toenmalig premier Sheikh Hasina.

“Het recente dodelijke geweld tijdens de studentenprotesten in Bangladesh vond plaats tegen een bredere achtergrond van toenemende intolerantie en onderdrukking van afwijkende meningen in het land. De autoriteiten blijven wetten zoals de CSA misbruiken om het recht op vrijheid van meningsuiting, vrijheid en privacy te ondermijnen”, zegt Taqbir Huda, regionaal onderzoeker voor Zuid-Azië bij Amnesty International.

“De CSA is in wezen een herhaling van de DSA. Het is slechts een poging om de groeiende internationale druk te temperen door middel van nieuwe hervormingen die autoritaire praktijken herverpakken in een ogenschijnlijk nieuwe wet. Dergelijke symboolmaatregelen drijven de spot met de mensenrechtenverplichtingen van Bangladesh en zo wordt de onrechtvaardigheid in stand gehouden. Hier moet een einde aan komen.”

De briefing geeft een uitgebreide analyse van de nieuwe CSA in Bangladesh en het patroon achter de rechtszaken die er tot nu toe onder zijn aangespannen. Het is gebaseerd op interviews met een groot aantal belanghebbenden, waaronder voormalige gedetineerden, hun familieleden en advocaten, maar ook journalisten en mensenrechtenverdedigers in Bangladesh.

De bevindingen wijzen ook op een breder optreden van de autoriteiten tegen het maatschappelijk debat door middel van een reeks repressieve bevoegdheden en maatregelen. Deze omvatten de bevoegdheid van de politie om personen zonder bevelschrift te arresteren en te fouilleren, buitensporig gebruik van voorlopige hechtenis door het weigeren van borgtocht en willekeurige verwijdering van online berichten. Deze praktijken worden verder uitgerold om de aanhoudende protesten van studenten tegen de invoering van de jobquota de kop in te drukken.

Zelfde wet, nieuwe naam

In september 2023 verving de CSA de controversiële DSA, die systematisch werd gebruikt om vreedzame dissidenten en kritische meningen de mond te snoeren. Op dezelfde manier was de DSA ingevoerd om sectie 57 van de ICT-wet in te trekken en te vervangen. Die stelde de publicatie van ‘valse, obscene of lasterlijke informatie’ in elektronische vorm strafbaar en werd ook gebruikt om vreedzame dissidenten het zwijgen op te leggen.

Een journalist vertelde Amnesty International: “De massale campagne tegen de DSA op nationaal en internationaal niveau dwong de regering afstand te nemen van de DSA. Daarop volgde een schijnvoorstelling bij de invoering van een nieuwe wet die de DSA moest vervangen. Je kunt de D uit DSA halen en C toevoegen om er CSA van te maken. Maar het is hetzelfde... ze zullen de CSA gebruiken net zoals ze de DSA gebruikten om je de keel dicht te knijpen.”

Uit Amnesty’s analyse bleek dat de CSA 58 van de 62 bepalingen van de DSA handhaaft. 28 bepalingen worden letterlijk overgenomen, terwijl 25 bepalingen worden behouden met kleine wijzigingen (zoals wijzigingen in de terminologie of de strafmaat). De overige vijf bepalingen worden behouden met enkele wijzigingen in de procedurele vereisten. De CSA voegt slechts één nieuwe bepaling toe, namelijk een strafbaarstelling van het indienen van valse zaken. 58 van de 59 bepalingen in de CSA zijn dus letterlijk of met kleine wijzigingen of procedurele aanpassingen overgenomen uit de DSA.

Bovendien heeft de toenmalige regering van Bangladesh bij de uitvaardiging van de CSA ter vervanging van de DSA, nagelaten om op een uitzondering na de negen wetgevingsaanbevelingen van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties (OHCHR) van juni 2022 (geheel of gedeeltelijk) over te nemen.

Cruciaal is dat ook de nieuwe versie van de wet de vijf autoritaire uitingsdelicten handhaaft, die door de regeringspartij en haar partners werden gebruikt om vreedzame dissidenten de mond te snoeren. Deze uitingsdelicten bestraffen meningen die door de autoriteiten kunnen worden beschouwd als “propaganda tegen de geest van de bevrijdingsoorlog”, “valse en beledigende informatie”, “kwetsend voor religieuze gevoelens”, “lasterlijke informatie” of “het aantasten van de openbare orde” door “het verstoren van de harmonie tussen de gemeenschappen”.

Ongecontroleerde bevoegdheden: “De politie doet wat ze wil”

De CSA behoudt verregaande bevoegdheden voor autoriteiten om personen te fouilleren, te arresteren en in hechtenis te nemen. Ze mogen daarbij apparaten in beslag nemen zonder voldoende waarborgen te bieden voor het gebruik en de opslag van gegevens op die apparaten.

De wet staat het door de overheid gecontroleerde Cyber Security Agency of wetshandhavingsinstanties ook toe om algemene verzoeken in te dienen om online informatie te blokkeren of te verwijderen op basis van vage gronden zoals ‘bedreiging voor de cybersecurity’. Dit zonder rechterlijk toezicht of de mogelijkheid om in beroep te gaan. Hoewel het een ‘verzoek’ wordt genoemd, zijn dergelijke arbitraire verzoeken van de Cyber Security Agency en wetshandhavingstroepen bindend voor de Bangladesh Telecommunication Regulatory Commission (BTRC).

Een advocaat vertelde Amnesty International: “De regering heeft de volledige macht om te beslissen wat er online wel en niet gezegd mag worden, met de grootst mogelijke controle maar zonder het minste beetje verantwoording of transparantie.”

Zelfcensuur: “Niemand kan het zich veroorloven om de prijs te betalen door zich uit te spreken”

Slechts zes maanden na de invoering van de wet vond Amnesty International al berichten in de media over ten minste tien gevallen waarin CSA-zaken zijn aangespannen tegen personen. Vaak omdat ze de ex-premier of andere hooggeplaatste overheidsfunctionarissen belasterd zouden hebben op sociale media. Bovendien is er een gebrek aan officiële gegevens en de waarschijnlijkheid van onderrapportage.

Een nieuwsredacteur vertelde Amnesty International: “Van de meest hooggeplaatste journalist tot een kleine YouTuber, iedereen bevindt zich nu in een staat van zelfcensuur. Niemand, en dan bedoel ik ook niemand, kan het zich veroorloven om de prijs te betalen voor het uiten van zijn mening.”

Amnesty International heeft in de briefing emblematische CSA-zaken tegen blogger Selim Khan, cartoonist en klimaatactivist Shamim Ashraf en religieus prediker Akramuzzaman Bin Abdus Salam geanalyseerd en onderzocht.

Amnesty’s oproep

“In de afgelopen tien jaar voerden de autoriteiten een voortdurende juridische strijd tegen vreedzame dissidenten. Hierdoor is de repressie tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en dissidenten geëscaleerd. Er is een staat van zelfcensuur ontstaan, die zal blijven bestaan tenzij de lopende zaken worden ingetrokken en de repressieve bepalingen in de CSA volledig worden geschrapt”, aldus Taqbir Huda.

“Amnesty International roept de interim regering van Bangladesh op om de CSA in te trekken of fundamenteel te wijzigen zodat deze volledig in overeenstemming is met de internationale mensenrechtenwetgeving. De autoriteiten moeten onmiddellijk iedereen vrijlaten die vastzit op grond van de ICT Act, DSA, CSA of enige andere wet, enkel en alleen omdat ze vreedzaam hun mensenrechten uitoefenden. Alle aanklachten tegen hen moeten worden ingetrokken.”