Afghanistan: Misdadig talibanregime en internationale apathie laten Afghaanse gemeenschap met weinig hoop achter

Amnesty International deed een brede raadpleging bij meer dan 150 belanghebbenden, waaronder Afghaanse mensenrechtenactivisten, leden van de academische wereld, vrouwelijke demonstranten en activisten, jongeren, vertegenwoordigers van middenveldorganisaties en journalisten. De mensenrechtenorganisatie documenteerde op die manier de frustraties van de Afghaanse gemeenschap over de reactie van de internationale gemeenschap, de over hun vrees en suggesties voor de toekomst.

“We hebben over de hele wereld gesproken met mensen die een dwarsdoorsnede van de Afghaanse samenleving vertegenwoordigen. De grote meerderheid gelooft dat de internationale gemeenschap het Afghaanse volk in de steek heeft gelaten. Ze zijn er niet in geslaagd om de taliban ter verantwoording te roepen voor hun misdaden en mensenrechtenschendingen. Ze konden evenmin met een strategische koers komen om verdere schade te voorkomen”, aldus Samira Hamidi, regionaal campagnevoerder voor Zuid-Azië bij Amnesty International.

“Drie jaar na dato is het uitblijven van concrete maatregelen om de mensenrechtenramp in Afghanistan aan te pakken schandalig.”

De consultaties werden gehouden met individuen in 21 provincies in heel Afghanistan. Er vonden ook gesprekken plaats met mensen in ballingschap in tien landen over de hele wereld, waaronder de VS, het VK, Duitsland, Frankrijk, België, Spanje, Zwitserland, Italië, Canada en Pakistan.

Rechten van vrouwen en meisjes

Meer dan twintig Afghaanse vrouwen die opkomen voor de mensenrechten (women human rights defenders of WHRD) uit 21 verschillende provincies in Afghanistan, vertelden Amnesty International dat ze hun zeggenschap over elk aspect van hun leven verloren. De vrouwen met wie we spraken werkten op verschillende gebieden, waaronder recht, politiek, journalistiek, onderwijs en sport. Na drie jaar onder talibanregime hebben ze allemaal het gevoel ‘niemand’ te zijn, met nauwelijks kansen op werk en een economische of culturele bijdrage.

Razia, een WHRD uit de provincie Kunduz in Afghanistan, zei: “De vrouwen die hun autonomie, banen en economische status zijn kwijtgeraakt, krijgen te horen dat ze dat verdienen en dat de terugkeer van de taliban een positieve stap is om degenen die overspel predikten in naam van de mensenrechten en vrouwenrechten het zwijgen op te leggen.”

De taliban hebben beschuldigingen van vervolging op grond van geslacht van de hand gewezen door te beweren dat ze zich houden aan de sharia (islamitische wet) en de ‘Afghaanse cultuur’. Alle beperkende en repressieve decreten en beleidsmaatregelen die aan het begin van hun bewind ogenschijnlijk werden ingevoerd als tijdelijke maatregelen om de veiligheid van de mensen, vooral vrouwen en meisjes, te waarborgen, zijn na drie jaar nog steeds van kracht.

“We kregen te horen dat de taliban zijn veranderd. Er werd ons gezegd dat we de vredesinspanningen niet moesten verpesten. Er werd ons verteld dat de wereld voor ons zou opkomen. [Maar] vandaag leven we alleen in onze ellende”, zei Nazifa, een lerares in de Afghaanse provincie Mazar-e-sharif.

Rechtspraak en verantwoording

Het juridische en formele rechtssysteem in Afghanistan stortte in nadat de taliban weer aan de macht kwamen. In november 2022 vaardigde de hoogste leider van de taliban een verplicht bevel uit voor de volledige uitvoering van de sharia in Afghanistan.

“De taliban kondigde aan dat er geen behoefte is aan de deelname van advocaten tijdens rechtszaken. Ze geloven niet in rechtssystemen, maar vertrouwen sterk op hun interpretatie van de sharia-wetgeving onder leiding van religieuze geleerden uit madrasas (islamitische scholen) zonder formele juridische opleiding”, aldus Ahmad Ahmadi, een voormalig advocaat die nu in ballingschap in Europa leeft.

Verschillende vertegenwoordigers van middenveldorganisaties spraken over de terugkeer van lijfstraffen in Afghanistan, waaronder openbare geseling, openbare terechtstelling, het afhakken van ledematen, steniging en andere vormen van mishandeling en foltering die in strijd zijn met het internationaal recht. De impact van het ontbreken van eerlijke processen en van toegang tot effectieve rechtsmiddelen wordt te weinig erkend.

Krimpende maatschappelijke ruimte

Afghanistan heeft nu een slinkende burgermaatschappij waar mensenrechtenactivisten, waaronder vrouwelijke demonstranten, grassroots organisaties, journalisten en politieke activisten door de taliban worden gezien als vijanden. Zij die protesteren worden het slachtoffer van gedwongen verdwijningen, willekeurige opsluiting, gevangenschap, foltering en andere vormen van mishandeling. Velen zijn gedwongen het land te ontvluchten uit angst voor represailles en hebben hun familie en werk achtergelaten. Honderden van hen zitten nog steeds vast in Iran, Pakistan en Turkije, waar ze te maken hebben met juridische en financiële problemen en zelfs worden blootgesteld aan gedwongen deportatie.

Honderden van hen zitten nog steeds vast in Iran, Pakistan en Turkije, waar ze te maken hebben met juridische en financiële problemen en zelfs worden blootgesteld aan gedwongen deportatie.

De Afghaanse mensenrechtengemeenschap deelde mee dat ze niet alleen door de taliban, maar ook door de internationale gemeenschap worden uitgesloten. “Wij in Afghanistan worden niet uitgenodigd voor belangrijke discussies omdat dat ‘te riskant’ wordt geacht. Wij in ballingschap worden uitgesloten omdat we niet in Afghanistan wonen en daarom niet ‘legitiem’ worden geacht”, zei Tabasoom Noori, een vrouwenrechtenactiviste die in ballingschap in de Verenigde Staten woont.

Internationale steun

De mensenrechtenactivisten die met Amnesty International spraken, vonden dat de ernst van de mensenrechtencrisis in Afghanistan deels wordt ondermijnd door de retoriek en propaganda van de taliban dat Afghanistan nu ‘veiliger’ is met een groeiende economie waar burgers respect en waardigheid krijgen in overeenstemming met de sharia (islamitische wet) en cultuur.

In werkelijkheid hebben de taliban een klimaat van angst en absolute controle gecreëerd. “Dezelfde groep die zelfmoordaanslagen beging en burgers en veiligheidstroepen doodde, doet dat niet meer (nu ze aan de macht zijn), dus natuurlijk [zal Afghanistan] veilig zijn”, zei Zarifa, een vrouwelijke mensenrechtenactiviste die in ballingschap in de Verenigde Staten leeft.

“Na drie jaar is de frustratie binnen de Afghaanse gemeenschap haast tastbaar. Ontelbare verklaringen en bijeenkomsten later zit de wereld nog steeds vertwijfeld toe te kijken hoe de taliban doorgaan met het schenden van mensenrechten en het ongedaan maken van twintig jaar hard werken op elk gebied van het openbare en privéleven”, aldus Samira Hamidi.

“Alle partijen die zich bezighouden met Afghanistan moeten samenwerken, veilige en creatieve fora vinden om te debatteren en te discussiëren om effectieve langetermijnoplossingen te vinden. Dit kan ook mogelijk worden gemaakt als ze daarvoor de wegen, middelen en vaardigheden hebben. De internationale gemeenschap moet zich inzetten om deze stappen te ondersteunen, de vele stemmen uit de gemeenschap respecteren en zich onthouden van een gewetenloze verbintenis met de taliban die alleen maar schadelijk zou blijken voor de collectieve inspanningen. Het moment voor gecoördineerde actie is nu aangebroken.”