Etnisch profileren helpt niets of niemand vooruit

Wanneer de politie je stopt omwille van je uiterlijk en niet om wat je hebt gedaan, is er sprake van etnisch profileren. Stereotypen of veronderstellingen over je etniciteit, huidskleur, nationaliteit of religie zijn dan de aanleiding om je te stoppen, te controleren, te fouilleren of aan te houden, in plaats van je individueel gedrag of een objectief bewijs van je schuld.

Etnisch profileren is een vorm van discriminatie. Het is dus door de wet verboden. Maar toch gebeurt het en de gevolgen zijn erg negatief. In de eerste plaats voor de mensen die etnisch geprofileerd worden, maar ook voor de goede werking van de politie.

“Normaal gaan ze niet de passagiers van de auto controleren … maar ze vroegen de identiteitskaart van mijn zoon. De politie zei: ‘Je weet nooit met mensen zoals jij.’”

Vooroordelen en wantrouwen

Etnisch profileren is stigmatiserend en versterkt negatieve vooroordelen over etnische minderheden. Door onevenredig veel controles uit te voeren van mensen van een etnische minderheid, krijgen omstaanders vaak de indruk dat mensen van een etnische minderheid iets fout hebben gedaan en trekken ze hier al snel hun conclusies uit.

“Ik sta aan het station, er staan honderd mensen die van hun werk of school komen, … De massa hoort ons gesprek niet. Ze zien een donkere jongen en een politieagent en vragen zich af: ‘Wat heeft die mispeuterd?’ Ook al wandel je erna gewoon rustig weg, door een bepaalde manier van optreden van politieagenten krijg je meteen het label ‘crimineel’ van omstaanders die niet weten wat er aan de hand is.”

Mensen die regelmatig tegengehouden worden zonder gegronde reden, raken gefrustreerd en wantrouwen de politie. Er ontstaat een vertrouwensbreuk, die een serieuze barrière is voor goed politiewerk.

“Soms ben je dat beu, omdat dat te vaak gebeurt. Als het één keer gebeurt, oké, maar als je elke week wordt tegengehouden voor een ‘routinecontrole’, denk je: dat klopt toch niet?”

Onnodige controles en blinde vlekken

Etnisch profileren is een verspilling van politiemiddelen omdat het leidt tot veel onnodige – en onwettige – controles. Politiemensen die zich extreem focussen op bepaalde etnische groepen, hebben veel minder aandacht en tijd voor criminaliteit die door andere groepen van mensen gepleegd wordt. Dat zorgt voor een blinde vlek.

“Mijn baas is zelf Marokkaan. Hij zat met zes Marokkaanse vrienden in een park en zag zes blanken een vuilbak kapotmaken. Hij belt de politie, ze komen ter plekke, wie wordt gecontroleerd? De zes Marokkanen, waaronder hijzelf ... Dat is zo fout, zo erg. Dat is een betrokken burger en dan krijg je dat.”

Politieagenten moeten op basis van specifieke, feitelijke criteria te werk gaan en zich niet laten leiden door hun buikgevoel of vooroordelen.

vertaling wet naar praktijk

Er zijn genoeg aanwijzingen om bezorgd te zijn over etnisch profileren in België. Zowel etnische minderheden als sommige politiemensen zélf geven aan dat dit een realiteit is waar momenteel te weinig aandacht voor is.

“Etnisch profileren zal zeker bestaan en soms meer en onbewuster dan we denken.”

Amnesty International heeft onderzoek gedaan in negen belangrijke politiezones in heel België en stelt vast dat zowel de politie als de politiek tot nu toe te weinig gedaan hebben om etnisch profileren te voorkomen, te detecteren en te bestrijden.

Uit gesprekken met politiemensen blijkt dat er meer begeleiding nodig is in het vertalen van de wet naar praktijk. De meeste politiemensen willen niet etnisch profileren, maar ze worden onvoldoende begeleid en getraind om dit tegen te gaan. Daardoor gaan ze af op hun eigen interpretatie van de wet of zelfs op hun buikgevoel.

Agenten moeten betere richtlijnen krijgen over hoe ze juist identiteitscontroles moeten uitvoeren zonder etnisch te profileren. Die richtlijnen bestaan momenteel amper. Identiteitscontroles moeten ook beter opgevolgd en geëvalueerd worden zodat er lessen geleerd kunnen worden als het fout loopt. Deze maatregelen zullen resulteren in beter politiewerk en minder verspilling van politiemiddelen.

Artikel uit ons magazine 'Amnesty in Actie' , juni 2019.