Zuid-Afrika: gebrekkige toegang tot legale abortusdiensten
Vrouwen en meisjes uit Zuid-Afrika lopen het risico op een onveilige abortus, als gevolg van barrières die de toegang tot legale abortusdiensten verhinderen.
Dit blijkt uit onderzoek gevoerd door Amnesty International en de Women's Health Research Unit van de School of Public Health and Family Medicine, verbonden aan de Universiteit van Kaapstad, dat deze week werd gepubliceerd. Zuid-Afrika is onder internationale mensenrechtenstandaarden verplicht om abortusdiensten en informatie te voorzien die toegankelijk, aanvaardbaar en van goede kwaliteit is, aan alle vrouwen en meisjes zonder onderscheid.
20 jaar geleden werd in Zuid-Afrika de Choice on Termination of Pregnancy Act (COTPA) aangenomen. Deze wetgeving werd alom geprezen als verbetering voor de rechten van vrouwen en meisjes. Desondanks blijkt uit de briefing van Amnesty International dat vrouwen en meisjes in Zuid-Afrika - voornamelijk zij die deel uitmaken van de armste en meest gemarginaliseerde gemeenschappen - moeite hebben om toegang te krijgen tot veilige abortusdiensten. Hierdoor neemt het risico op onveilige abortus toe, wat ernstige gezondheidsproblemen en zelfs een dodelijke afloop met zich kan meebrengen. In 2016 stierf een 19-jarige studente uit Johannesburg ten gevolge van complicaties die voortkwamen uit een onveilige abortus. Een vertegenwoordiger van de Verenigde Naties wees op tekortkomingen in het gezondheidssysteem, stigma en discriminatie als factoren die bijgedragen hadden tot haar dood.
De praktijk van "conscientious objection"
Een grote factor die de toegang tot abortus in Zuid-Afrika beperkt, is het falen van de overheid om de praktijk van "conscientious objection" te reguleren. Deze praktijk laat toe dat medewerkers uit de gezondheidszorg zich kunnen beroepen op gewetensbezwaren en aldus kunnen weigeren om een abortus uit te voeren.
Muleya Mwananyanda, vicedirecteur bij Amnesty International in Zuid-Afrika, verklaart dat "niemand, ongeacht diens sociale status, het recht zou mogen ontzegd worden om een beslissing te maken over hun zwangerschap. Onze briefing legt de diepe ongelijkheiden bloot in het systeem van de Zuid-Afrikaanse gezondheidszorg, dat verarmde vrouwen en meisjes blijft discrimineren". Ze verklaart verder dat de overheid "dringend moet tussenkomen om ervoor te zorgen dat de toegang van vrouwen en meisjes tot abortusdiensten niet langer afhankelijk is van de persoonlijke opvattingen van gezondheidswerkers".
De implementatie van de Zuid-Afrikaanse abortuswetgeving is inadequaat en zou kunnen leiden tot een schending van de verplichtingen van het land onder internationale mensenrechten. Volgens regionale en internationale mensenrechtenstandaarden heeft het land de verplichting om ervoor te zorgen dat gewetensbezwaren van gezondheidswerkers geen hindernis vormen in de toegang van vrouwen en meisjes tot abortusdiensten. Bovendien moet er een goed functionerend verwijzingsproces bestaan dat tijdige en gepaste zorg garandeert aan iedereen die een abortus wil laten uitvoeren.
Onder het recht op vrije meningsuiting, gegarandeerd in de Zuid-Afrikaanse Grondwet, hebben gezondheidswerkers het recht om in bepaalde gevallen te weigeren om een abortus uit te voeren. Dit geldt echter nooit in noodgevallen, of wanneer het leven van de vrouw in gevaar is. "Het recht van vrouwen op leven, gezondheid en waardigheid moet altijd voorrang krijgen op het recht van gezondheidswerkers om gewetensbezwaren te uiten bij een abortus. Dit is momenteel niet het geval in Zuid-Afrika. Reglementering en duidelijke beleidsrichtlijnen zijn dringend nodig om het huidige vacuüm te corrigeren", stelt Muleya Mwananyanda.
Ongelijkheid en een gebrek aan informatie
Andere barrières voor vrouwen zijn de ongelijkheid in toegang voor vrouwen en meisjes van arme en gemarginaliseerde gemeenschappen en het gebrek aan informatie. Van de 505 gezondheidscentra die diensten mogen aanbieden om de zwangerschap te beëindigen, bieden slechts 264 de mogelijkheid om de zwangerschap te beëindigen in het eerste en tweede trimester. Dit leidt ertoe dat vrouwen lange afstanden en hoge transportkosten moeten betalen voor toegang tot deze centra. Bovendien waarschuwt de briefing dat er geen lijst beschikbaar is van centra die veilige en legale abortusdiensten uitvoeren. Dit terwijl er een overvloed bestaat aan illegale abortusdiensten die in het openbaar en online reclame maken.
De eisen van Amnesty International
Amnesty International roept de Zuid-Afrikaanse autoriteiten op om duidelijke richtlijnen en protocollen uit te vaardigen voor gezondheidswerkers en het management van de gezondheidscentra. Die moeten de grenzen aan de praktijk van "conscientious objection" verduidelijken en kunnen de ethische plicht van gezondheidswerkers om prioriteit te geven aan de toegang van vrouwen en meisjes tot gezondheidszorg afdwingen. Bovendien moet iedereen die gewetensbezwaren uit, verplicht worden om vrouwen door te verwijzen en nauwkeurige informatie geven. Bovendien moet altijd noodzorg verleend worden indien dit nodig is.
