Saudi-Arabië: massa-executie van 81 mannen toont noodzaak afschaffing doodstraf

De 81 mensen waren veroordeeld voor uiteenlopende misdrijven, waaronder ‘terrorisme’-gerelateerde misdrijven, moord, gewapende overvallen en wapensmokkel. Een aantal van de geëxecuteerden werd ook veroordeeld voor aanklachten als ‘het verstoren van de sociale structuur en de nationale cohesie’ en ‘het deelnemen aan en aanzetten tot sit-ins en protesten’, stuk voor stuk daden die geen misdrijven horen te zijn maar beschermd worden door het recht op vrije meningsuiting, vreedzame vergadering en vereniging.

“Deze executiegolf is des te aangrijpender als je bedenkt dat het rechtssysteem van Saudi-Arabië zeer gebrekkig is en dat doodvonnissen worden uitgesproken na uiterst oneerlijke processen”, zegt Lynn Maalouf, plaatsvervangend regionaal directeur voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika van Amnesty International. “Geregeld worden vonnissen gebaseerd op ‘bekentenissen’ die na foltering of andere vormen van mishandeling zijn verkregen. Het hoge aantal executies op één dag onthult ook dat in Saudi-Arabië veel meer doodvonnissen worden uitgesproken dan wat openbaar wordt gemaakt. Er zijn erg veel mensen die een hoog risico lopen geëxecuteerd te worden in Saudi-Arabië.”

Executies voor deelname aan protesten

Volgens documentatie van Amnesty International waren ten minste twee van de 81 mannen die zaterdag werden geëxecuteerd, veroordeeld voor misdrijven die verband hielden met hun deelname aan gewelddadige protesten tegen de regering.

Zo werd Mohammad al-Shakhouri veroordeeld voor vermeende geweldsmisdrijven tijdens anti-regeringsprotesten waaraan hij deelnam. Hij had tijdens zijn detentie en verhoor geen toegang tot rechtshulp en zijn familie mocht hem pas 8 maanden na zijn arrestatie bezoeken.

Al-Shakhouri vertelde de rechtbank dat hij blauwe plekken en hevige pijn in zijn rug, ribben en mond had omdat hij was gefolterd. Hij verloor de meeste van zijn tanden nadat veiligheidsagenten hem herhaaldelijk in het gezicht sloegen, maar medische zorg werd hem geweigerd. Al-Shakouri trok zijn ‘bekentenis’ in omdat deze door middel van foltering was verkregen. Toch sprak de rechter een doodvonnis uit.

Tientallen terdoodveroordeelden na oneerlijke processen

Saudi-Arabië heeft de afgelopen jaren twee keer eerder massa-executies uitgevoerd, maar niet op dezelfde grote schaal als nu. In 2019 werden 37 mensen geëxecuteerd, van wie de meesten sjiitische mannen waren die werden veroordeeld na schijnprocessen. In 2016 werden 47 mensen geëxecuteerd, waaronder de prominente sjiitische geestelijke sjeik Nimr al-Nimr.

Amnesty International onderzocht de zaken van ten minste 30 andere mensen die het risico lopen op executie nadat ze ter dood veroordeeld werden na oneerlijke processen. De beschuldigingen tegen hen hangen samen met hun verzet tegen de regering of deelname aan anti-staatsprotesten, drugssmokkel, gewelddadige aanvallen of moord. Het totale aantal terdoodveroordeelden voor soortgelijke aanklachten is waarschijnlijk veel hoger.

In alle gevallen die Amnesty onderzocht, werden mensen veroordeeld na manifest oneerlijke processen waarbij de verdachte vaak werd gefolterd. De aanklager onderzocht deze foltering niet, wat in strijd is met de internationale verplichtingen van Saudi-Arabië.

Risico op executie vanwege het uiten van je mening

Eind maart 2022 moet de Saudische academicus Hassan al-Maliki voor het Speciale Strafhof verschijnen. Hij kan de doodstraf krijgen vanwege aanklachten die met zijn recht op vrijheid van mening te maken hebben. De veertien aanklachten tegen hem gaan onder meer over het ‘beledigen van de leiders en de raad van vooraanstaande geleerden van het land’, het ‘geven van interviews aan westerse kranten en kanalen die vijandig zijn [tegen het Koninkrijk]’, het ‘schrijven van boeken en onderzoeksrapporten … en de publicatie ervan buiten het Koninkrijk’ en het ‘bezit van 348 boeken die niet zijn goedgekeurd door de bevoegde autoriteit’.

Recente wijzigingen in toepassing doodstraf

Saudi-Arabië schafte in 2020 de doodstraf af voor mensen die een misdrijf begingen toen ze jonger waren dan 18 jaar. Zij kunnen nu veroordeeld worden tot maximaal 10 jaar gevangenisstraf. Maar volgens informatie die Amnesty kreeg, zijn misdrijven die onder de antiterreurwet vallen van deze regeling uitgesloten.

Begin 2021 kondigden de Saudische autoriteiten een moratorium aan op executies voor drugsgerelateerde misdrijven. Dergelijke doodvonnissen worden door de rechter naar eigen goeddunken uitgesproken en worden niet volgens de sharia opgelegd. Hoewel dit moratorium lijkt te zijn ingevoerd, moet het nog worden geformaliseerd. Tot die tijd moeten mensen die eerder ter dood zijn veroordeeld voor drugsgerelateerde misdrijven in de dodencel blijven.

Amnesty’s oproep

Saudi-Arabië stond in 2020 in de top 5 van landen die de meeste doodvonnissen voltrokken. In 2019 waren er 184 executies, het hoogste aantal ooit. Onder de geëxecuteerden zijn veel leden van de achtergestelde sjiitische minderheid. In 2020 daalde het aantal executies sterk, tot 27.

De doodstraf is de ultieme wrede, onmenselijke en vernederende straf en een schending van het recht op leven. Amnesty International roept de Saudische autoriteiten op om de executies onmiddellijk stop te zetten, een officieel moratorium op alle executies in te stellen en wetgeving in te voeren die de doodstraf voor alle misdrijven volledig afschaft.