Mensenrechten verdedigen is geen misdaad! #FreeRightsDefenders

Aan het begin van deze zomer, op 5 juli, viel de Turkse politie binnen op een workshop van mensenrechtenorganisaties op het eilandje Büyükada in Istanboel. De workshop ging over digitale veiligheid en informatiebeheer. Dat is het soort workshops waarvan er elke dag honderden worden gegeven in de wereld. Tien aanwezigen werden opgepakt, allemaal leidende figuren van het Turkse middenveld. Ook de directeur van Amnesty International Turkije, Idil Eser, werd in de boeien geslagen.

Ik ontmoette Idil voor het eerst ongeveer een jaar eerder op een internationale bijeenkomst van Amnesty-directeurs in Barcelona. Tijdens die conferentie, op 15 juli 2016, vond een couppoging plaats in Turkije. Een groep militairen probeerde de macht te grijpen en het kwam tot bloedig geweld. Daarbij vielen honderden doden en gewonden. Na die zware tol had de Turkse overheid uiteraard de taak om de veiligheid van de burgers te garanderen, maar ze greep de mislukte coup ook aan om een ongeziene repressie- en zuiveringsgolf te starten. Na de mislukte coup werden meer dan 50.000 mensen gevangen gezet. Meer dan 100.000 ambtenaren werden ontslagen. 180+ mediakanalen en ongeveer 3.800 ngo’s werden gesloten, en journalisten, activisten en parlementsleden werden opgepakt. Elke dissidente stem lijkt sinds de mislukte staatsgreep vogelvrij verklaard.

Toen we vanuit Barcelona de couppoging ‘live’ volgden, stak Idil haar bezorgdheid niet onder stoelen of banken. In de eerste plaats wilde zij, en heel Amnesty International met haar, dat de verantwoordelijken voor deze coup werden opgepakt en gestraft na een eerlijk proces. Gerechtigheid voor de vele slachtoffers die de nacht van 15 op 16 juli 2016 vielen is prioritair. Maar tegelijk zag ze hoe de repressiemachine meteen na de couppoging elke terughoudendheid liet varen. Uiteindelijk werd ze er deze zomer ook zelf slachtoffer van.

Dat voor mensenrechten opkomen in Turkije gevaarlijk is, was eerder al duidelijk geworden toen op 7 juni dit jaar de voorzitter van Amnesty Turkije, Taner Kiliç, werd opgepakt. Op dit moment zitten dus zowel de voorzitter als de directeur van Amnesty Turkije in de cel. Dat is een triest unicum in de geschiedenis van Amnesty. Beiden worden vastgehouden omwille van vermeende betrokkenheid bij ‘terroristische’ activiteiten die in verband worden gebracht met de couppoging. Ze riskeren tot 15 jaar cel. De beschuldigingen zijn een samenraapsel van uit de lucht gegrepen feiten en rechtvaardigen volgens ons op geen enkele manier hun aanhouding en beschuldiging.

Nog meer vastberaden

Idil zit vast in de Silivri gevangenis in de buurt van Istanboel. Meer dan twee maanden zag ze enkel haar advocaat één uur per week. Volgens de wetten die van kracht zijn voor ‘terreurverdachten’ mogen immers alleen directe verwanten op bezoek komen. Idil heeft geen directe verwanten en de verzoeken van haar dichte vrienden om haar te bezoeken werden keer op keer afgewezen. Onder grote druk van Amnesty is dit sinds een paar weken dan toch toegestaan. Idil spendeert de rest van de tijd met veel lezen en plannen smeden voor mensenrechtenwerk wanneer ze weer vrij komt. “Mijn verblijf in de gevangenis zorgt er voor dat ik nog meer vastberaden ben om op te komen voor mensenrechten”, liet ze ons vanuit haar cel weten.

“Idil en Taner zijn het levende bewijs dat we solidariteit, verontwaardiging én hoop moeten bundelen om voor verandering te zorgen.”

Amnesty’s ontstaan en hele ontwikkeling is verbonden met onze strijd tegen het gevangen zetten en onderdrukken van gewetensgevangenen, mensen die louter omwille van hun overtuiging en mening in de cel vliegen. Deze situatie raakt ons dus in ons hart. We hebben dan ook meteen massaal gemobiliseerd voor Taner, Idil en de andere mensenrechtenverdedigers met publieke acties, online petities en intensieve lobbying.

Op 25 juli overhandigde Secretaris-Generaal Salil Shetty ruim 800.000 handtekening aan EU-buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini om de Europese druk op Turkije op te voeren. Op hetzelfde moment stond Amnesty International Vlaanderen zij aan zij met onze Franstalige en Europese collega’s met dezelfde boodschap op het Schumanplein in Brussel. Over heel de wereld, van Washington tot Kathmandu en van Londen tot Lima, heeft Amnesty zijn stem laten horen. Dat heeft voorlopig nog niet geleid tot de vrijlating van Idil en Taner, maar onder druk van Amnesty hebben heel wat wereldleiders zich uitgesproken voor de vrijlating van onze collega’s.

Delegatie Belgische parlementsleden op solidariteitsbezoek bij onze collega's van Amnesty Turkije (voorzitter & directeur nog steeds in cel) https://t.co/ePSQYI4BgM

— Wies De Graeve (@DeGraeveWies) 29 september 2017

Aan de zijde van de mensenrechten

Turkije is een complex land. De mensenrechtensituatie is er al heel lang precair in een context van interne spanningen en conflict, en een historiek van staatsgrepen en buitensporig geweld. Er is het conflict met de Koerden met grove mensenrechtenschendingen langs beide zijden. Er is de zeer gepolariseerde maatschappij met verschillende groepen, onder meer de Gülen-beweging versus de Erdogan-aanhangers. Voor stemmen die de polarisering willen overstijgen, is maar heel weinig ruimte. Er is het Syrische conflict dat aan de Turkse grenzen woedt en leidt tot een ongeziene vluchtelingenstroom,…

Die complexe polarisering zorgt onder meer voor terreuraanslagen, repressie, beknotting van de persvrijheid en het lam leggen van het middenveld. Wij publiceren daarover talloze rapporten en komen al lang in actie voor de persvrijheid, tegen de massale zuiveringsoperaties in de openbare sector en voor de vrijheid van meningsuiting in het land. Amnesty staat niet aan deze of gene zijde in Turkije. Wij staan enkel aan de zijde van de mensenrechten. Dat deden we vroeger al en dat zullen we ook blijven doen. En we blijven doorgaan tot Idil en alle andere mensenrechtenverdedigers vrij zijn.