Irak: Schrijnende gezondheidscrisis voor Yezidi-kinderen die slachtoffer werden van IS

Het rapport Legacy of Terror: The Plight of Yezidi Child Survivors of ISISbeschrijft de grote uitdagingen waarvoor de naar schatting 1.992 kinderen staan die na hun ontvoering door IS nu zijn teruggekeerd naar hun families. In handen van IS zijn ze gemarteld, verkracht, gedwongen om te vechten, en maakten ze talloze andere gruwelijke mensenrechtenschendingen mee. Amnesty roept de internationale gemeenschap in het rapport op snel een einde te maken aan de gedwongen scheiding van vrouwen en hun kinderen die geboren werden als gevolg van seksueel geweld door IS-leden.

Tussen 17 en 27 februari bezochten Amnesty-onderzoekers Iraaks Koerdistan en interviewden 29 overlevenden die als kind door IS gevangen genomen waren. Ook spraken ze met 25 familieleden die voor deze kinderen zorgen en 68 deskundigen zoals artsen, psychotherapeuten, medewerkers van ngo’s, regeringen en de VN.

Een erfenis van terreur

Tussen 2014 en 2017 beging IS oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en wat de VN beschrijft als genocide tegen de Yezidi-gemeenschap in Irak. Daarbij werden ook vele Yezidi-kinderen vermoord.

‘Terwijl de nachtmerrie uit hun verleden voorbij is, zijn er nog veel moeilijkheden voor deze kinderen’, zegt Matt Wells van Amnesty International. ‘Nadat ze op extreem jonge leeftijd de gruwelijkheden van een oorlog moesten ondergaan, hebben ze nu dringend hulp nodig van de nationale autoriteiten in Irak en de internationale gemeenschap zodat ze hun toekomst weer kunnen opbouwen.’

Deze kinderen hebben gruwelijke misdaden overleefd en dragen een erfenis van terreur met zich mee. Als we willen dat zij weer volledig integreren in het leven van hun families en gemeenschap, moet hun lichamelijke en geestelijke gezondheid prioriteit krijgen.

Langdurige gezondheidsklachten

Veel kinderen die IS-gevangenschap overleefden, hebben er slopende blijvende verwondingen, ziektes of lichamelijke ongemakken aan overgehouden. De meest voorkomende geestelijke gezondheidsklachten bij deze kinderen zijn posttraumatische stress, angststoornissen en depressie. Veel van deze kinderen hebben last van agressie, flashbacks, nachtmerries, ernstige stemmingswisselingen of ze trekken zich terug uit sociale situaties.

Hulpverleners, artsen op het gebied van geestelijke gezondheid en verzorgers vertelden Amnesty International dat twee groepen kinderen speciale aandacht behoeven: voormalige kindsoldaten en meisjes die seksueel geweld meemaakten.

Kindsoldaten

Duizenden Yezidi-jongens die door IS gevangen zijn genomen, werden uitgehongerd, gemarteld en gedwongen om te vechten. Deze voormalige kindsoldaten hebben vaak ernstige gezondheidsklachten of lichamelijke handicaps, zoals ontbrekende ledematen.

Deze Yezidi-jongens voelen zich vaak geïsoleerd na terugkeer, omdat hun families het moeilijk vinden om te gaan met hun ervaringen tijdens gevangenschap. Ze zijn vaak blootgesteld aan intensieve propaganda, indoctrinatie en militaire training, met als doel hen hun oude identiteit, taal en naam te doen vergeten.

Amnesty-onderzoekers interviewden veertien voormalige kindsoldaten. Meer dan de helft van hen had na hun terugkeer geen enkele hulp gekregen - op psychosociaal, gezondheid, financieel of enig ander gebied.

Sahir* die 15 was toen hij werd opgepakt, zei: ‘Ik werd gedwongen te vechten. Het was dat doen of doodgaan. Ik had geen andere optie. Ik had er geen controle over. Om te overleven, vocht ik. Het is het ergste wat een mens kan meemaken, zo vernederend… [Nadat ik terugkwam uit gevangenschap] zocht ik gewoon iemand die om me gaf, wat steun, die me zou zeggen “Ik ben er voor je”... Dat is wat ik zocht, en ik heb het niet gevonden.’

Yezidi-meisjes

Yezidi-meisjes werden slachtoffer van veel verschillende vormen van misbruik tijdens hun gevangenschap bij IS, waaronder seksueel geweld. Zij lijden aan gezondheidsklachten als fistels, littekenweefsel, en problemen met het zwanger raken en het volledig uitdragen van een zwangerschap.

De 14-jarige Randa* werd vijf jaar lang door IS gevangen gehouden. ‘Ik was nog een kind toen ze me dwongen te trouwen. Ik heb veel geleden. Ik wil dat mijn toekomst beter is. Ik wil dat IS ter verantwoording wordt geroepen voor wat ze me hebben aangedaan.’

Vrijwel alle meisjes verkracht

Een arts van een organisatie die medische en psychosociale hulp biedt aan honderden vrouwen en meisjes, zei dat bijna ieder meisje tussen de 9 en 17 jaar dat zij had behandeld, slachtoffer was van verkrachting of ander seksueel geweld. Amnesty International ontdekte dat de bestaande diensten en programma’s voor de overlevenden van seksueel geweld vaak niet gericht zijn op die jonge meisjes.

‘Deze kinderen zijn systematisch blootgesteld aan de gruwel van het leven onder IS, en zijn nu aan hun lot overgelaten’, zegt Matt Wells. ‘Ze moeten de steun krijgen die zij zo hard nodig hebben om hun levens als onderdeel van de Yezidi-gemeenschap weer op te kunnen bouwen.’

Vrouwen met kinderen geboren als gevolg van seksueel geweld

Veel Yezidi-vrouwen werden als seksslaven gehouden door IS. Als gevolg daarvan zijn honderden kinderen geboren. Veel van deze kinderen worden niet geaccepteerd in de Yezidi-gemeenschap. Dat heeft onder meer te maken met het standpunt van de hoogste spirituele raad van de Yezidi’s en met de huidige wetgeving in Irak, die voorschrijft dat ieder kind dat geboren wordt van een ‘onbekende’ of een moslim-vader als moslim geregistreerd moet worden.

Amnesty-onderzoekers interviewden verschillende vrouwen die vertelden dat ze onder druk waren gezet, werden gedwongen of zelfs misleid om hun kinderen achter te laten. De vrouwen lijden hier erg onder. Hun was beloofd dat ze hun kinderen later weer konden terugkrijgen of bezoeken. Al deze vrouwen hebben nu geen contact meer met hun kinderen. Ze gaven aan dat ze bang zijn hierover te praten met hun families of gemeenschap, omdat ze bang zijn voor hun veiligheid.

De 22-jarige Janan* zei: ‘Ik wil dit zeggen tegen onze gemeenschap en iedereen in de wereld: accepteer ons alstublieft, en accepteer onze kinderen… Ik wilde geen kind krijgen van deze mensen. Ik werd gedwongen een zoon te krijgen. Ik zou er nooit om vragen om herenigd te worden met zijn vader, maar ik moet mijn zoon weer terugzien.’

De dochter van de 24-jarige Hanan* werd van haar afgepakt. ‘Mijn gevoel is hetzelfde als dat van alle andere moeders [in deze situatie]. We hebben er allemaal aan gedacht om zelfmoord te plegen, of dit geprobeerd… We zijn mensen, we hebben rechten, en we willen onze kinderen bij ons hebben. Wat we ook hebben meegemaakt met IS, dit is erger. We hebben een oplossing nodig.’

Toegang tot onderwijs en andere zorgen

De Yezidi-kinderen die vastzaten, missen jaren aan onderwijs. Veel van deze kinderen maken geen gebruik van onderwijsprogramma’s om dit in te halen, omdat ze niet weten dat deze er zijn of vanwege de enorme bureaucratie. Veel kinderen die IS overleefden krijgen momenteel helemaal geen onderwijs. Dat terwijl experts die met Amnesty spraken aangaven dat naar school gaan essentieel is voor de traumaverwerking van deze kinderen.

Nahla*, een 16-jarige overlevende, zei: ‘Nadat ik weer naar school ging, werden dingen weer normaler, en voelde ik me beter. Je hebt school nodig om een toekomst te hebben.’

Veel Yezidi-kinderen spraken Arabisch in plaats van Koerdisch toen ze weer terugkeerden. Dat maakt het re-integreren met hun familie en gemeenschap moeilijker. Daarnaast hebben veel families grote schulden: ze waren al arm en hebben vaak duizenden dollars moeten betalen als losgeld om hun kinderen vrij te krijgen.

Oproep Amnesty International

Amnesty International roept organisaties als de UNHCR op om deze vrouwen en kinderen met voorrang en versneld in aanmerking te laten komen voor hervestiging of relocatie vanwege humanitaire redenen in een ander land. De nationale autoriteiten en buitenlandse regeringen moeten daaraan meewerken.

‘Deze vrouwen zijn tot slaaf gemaakt, gemarteld en onderworpen aan seksueel geweld. Ze moeten niet verder worden gestraft. Ze moeten herenigd worden met hun kinderen, en toekomstige scheidingen van moeder en kind moeten worden voorkomen. Gezien het grote risico dat deze vrouwen lopen in Irak, moeten ze de kans krijgen om zich samen met hun kinderen in andere landen te hervestigen.’

Matt Wells, crisisonderzoeker Amnesty International

Het is bijna zes jaar geleden dat IS de Yezidi’s aanviel. De nationale autoriteiten van Irak en de internationale gemeenschap moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat deze kinderen genoegdoening krijgen, en alle steun die ze nodig hebben.

Lees het rapport

*Namen zijn veranderd om de identiteit van de geïnterviewden te beschermen.