Hotspot Italië: een veilige haven?
‘Hotspot Italië’. Het klinkt als een mooie bestemming in een toeristisch magazine. Voor vele vluchtelingen en migranten is het allesbehalve dat. Na een vaak levensgevaarlijke tocht over de Middellandse Zee hopen ze in Italië een veilige haven te vinden. Maar bij aankomst maken velen hetzelfde misbruik mee dat ze ontvluchtten. Elektrische schokken, afranselingen, willekeurige opsluiting en seksuele vernederingen. Nee, dit is geen ver land of ver verleden. Dit is Europa.. Fort Europa. Vandaag.
Talrijke vluchtelingen bereikten de voorbije jaren Europa op zoek naar bescherming en een leefbare toekomst. Europese grenslanden kregen deze vluchtelingenstroom niet alleen verwerkt. Dus zetten vluchtelingen en asielzoekers hun tocht verder. Tot grote ergernis van de buurlanden. Frontstaten werden op de vingers getikt. Grenzen werden gesloten en muren gebouwd. Letterlijk en figuurlijk. Europa stelde ‘hotspots’ in op plaatsen waar veel vluchtelingen aankwamen zoals Italië. Elke vluchteling moest er koste wat het kost geregistreerd worden. In ruil zouden Europese landen via een dringend spreidingsplan vluchtelingen overnemen om de druk op de grensstaten te verlichten. Uit solidariteit.
Italië vervulde zijn deel. Met harde hand. En snel snel. Want Europa kijkt mee. Vingerafdrukken, korte screening onmiddellijk na ontscheping en opdeling in ‘asielzoekers’ voor behandeling en ‘illegale migranten’ voor terugkeer. Waar mogelijk via terugkeerakkoorden met derde landen (bv. Soedan) die al dan niet de mensenrechten respecteren. Maar wat met wie niet in Italië wil blijven omdat hij of zij familie heeft in een ander Europees land? Fysiek geweld, elektrische schokken, seksuele vernederingen en willekeurige en langdurige opsluiting om een vingerafdruk te bekomen. Kijkt Europa ook nu mee?
En wat deed Europa intussen? Het solidariteitsluik bleef een lege doos. Eind september 2016 waren van de 40.000 vluchtelingen die zouden overgenomen worden van Italië slechts 1.196 plaatsen ingevuld. België zorgde voor 29 ervan. Een schril contrast met de 131.000 die Italië in 2016 al bereikten via de zee. De uitvoering van het spreidingsplan heeft zwaar gefaald. In de praktijk komen frontstaten meer onder druk te staan, niet minder. Met zware mensenrechtenschendingen tot gevolg. Verantwoordelijkheid delen werd verantwoordelijkheid afschuiven. Solidariteit werd egoïsme. En samen werd vooral de ander, buiten of aan de grens van Europa.
Deze hotspot-benadering dwingt Europese grensstaten tot én over de grens van wat wettelijk en menselijk is. Het dwingt vluchtelingen en migranten tot levensgevaarlijke tochten. Nu al staat vast dat 2016 met 4220 doden en vermisten het dodelijkste jaar is voor vluchtelingen op de Middellandse Zee.
Deze aanpak legt de gebreken van het Europese asielstelsel pijnlijk bloot. Focus op grenscontrole, meer druk op grensstaten, duistere deals met derde landen, en aantasting van effectieve bescherming en rechten voor vluchtelingen. Is dit wat Europa te bieden heeft?
Echte oplossingen zijn nodig. Uitvoering en uitbreiding van het spreidingsplan en meer legale toegangswegen tot Europa: hervestiging, gezinshereniging en humanitaire visa. Kortom, gedeelde verantwoordelijkheid, échte solidariteit en politieke moed.
Anke Van Vossole
Beleidsmedewerker Asiel en Migratie
Amnesty International Vlaanderen
Dit blogbericht verscheen eerder als opiniestuk in Het Belang van Limburg
