Hoe vrij zijn Loujain al-Hathloul en de Saudische vrouwen nu echt?
Het gebeurt niet elke dag dat de vrijlating van een mensenrechtenactivist wereldnieuws is. Maar woensdag 10 februari was zo’n dag: de prominente Saudische vrouwenrechtenactiviste Loujain al-Hathloul kon na 1001 dagen in gevangenschap eindelijk terug naar huis keren. Het nieuws werd overal ter wereld gevierd, zelfs door president Joe Biden. Hij noemde Loujain in zijn persbriefing ‘een krachtige voorvechter van vrouwenrechten’.
Dat Loujain voorwaardelijk vrijkwam, is uiteraard een opluchting: ze hoeft niet langer te slapen in een koude cel, waar ze het risico loopt gefolterd te worden of andere mishandelingen te ondergaan. Maar terwijl de wereld terecht viert, stellen we ons bij Amnesty een bijkomende, cruciale vraag: is de situatie voor Loujain en de Saudische vrouwen, voor wie hun rechten ze opkomt, wérkelijk verbeterd?
Als Amnesty-campaigner die de Saudische vrouwenrechtenverdedigers al jarenlang van dichtbij opvolgt, zie ik de situatie voor de Saudische vrouwen en vrouwenrechtenverdedigers niet erg positief in. Drie jaar geleden, toen Loujain gearresteerd werd, kon er nog openlijk campagne gevoerd worden voor vrouwenrechten, ook al was het niet gemakkelijk. Vandaag is Loujain vrijgekomen in een land waar dissidente meningen niet meer uitgesproken mogen worden, waar mensenrechtenverdedigers ofwel in de cel zitten of het zwijgen opgelegd worden. Dat Loujain ondanks dit alles nog wil blijven doorgaan, toont wat voor bijzonder moedige vrouw zij is.
Saudi-Arabië huurt grote PR-bureaus in om aan de wereld, en vooral buitenlandse investeerders, duidelijk te maken dat het land in verandering is. Maar als het op vrouwenrechten aankomt, gaat dat vooral om veranderingen op papier: de nieuwverworven “vrijheden” gaan enkel op voor vrouwen van wie de families openstaan voor vrijheid en gelijkheid. Vrouwen die leven in striktere families, waar weleens geweld gehanteerd wordt, zijn nog steeds onderworpen aan de wil van hun mannelijke voogd. De angst waarin mensen leven is niet te onderschatten. Wanneer autoriteiten gewoon je huis binnenvallen om je zonder aanhoudingsbevel mee te nemen en op te sluiten, denk je wel twee keer na voor je je publiek uitspreekt. Toch zijn er mensen die dat wel aandurven: Loujain is een van hen.
1001 nachten zat ze in een koude cel, tot ze woensdag dus vrijkwam. Is vrij eigenlijk wel het juiste woord? Loujain mag vijf jaar lang haar land niet uit. Zolang het uitreisverbod geldt, kan ze haar twee zussen en broer niet in de armen vallen. Loujain – die dol is op ijs, het eerste wat ze at na haar voorwaardelijke vrijlating – zal nog net zolang moeten wachten voordat ze samen met de kinderen van haar zus van een ijsje kan smullen. Dat mag dan wel niet het allerbelangrijkste zijn, plezier zit toch in de kleine dingen van het leven en ook dat wordt Loujain ontzegd. Haar zussen en broer durven niet naar Saudi-Arabië af te reizen om hun zus en hun ouders te zien. De angst voor vergelding van de autoriteiten is te groot. Loujains broer durft niet eens ingaan op het verzoek van de ambassade om langs te komen om zijn paspoort te laten hernieuwen. Kan je ’t hem kwalijk nemen, na wat er met Jamal Khashoggi gebeurde?
Gezien Loujain veroordeeld werd onder wetgeving rond terrorisme en cybercriminaliteit mag ze ook haar social media-accounts niet meer gebruiken. Dat zijn nochtans erg machtige tools in haar strijd voor mensenrechtenwerk. Ze werd door de staat en de media gebrandmerkt als terroriste. Daar tekende ze beroep tegen aan, maar of dat zal opleveren, moet nog blijken. Als Amnesty blijven we alvast aan de zijde staan van Loujain en van alle mensen voor wie ze opkomt. Zodat op een dag zij en alle vrouwen in Saudi-Arabië écht vrij kunnen zijn.
