Foltering, onmenselijke omstandigheden en massale sterfte in Syrische gevangenissen

Het rapport ‘It breaks the human: Torture and death in Syria’s prisons’ schat het aantal doden in Syrische gevangenschap sinds het uitbreken van de crisis in maart 2011 op 17.723 – een gemiddelde van meer dan 300 doden per maand.

• Het rapport documenteert misdaden tegen de mensheid die werden begaan door regeringsroepen.
• Het rapport geeft de ervaringen van duizenden gevangenen weer aan de hand van de getuigenissen van 65 overlevenden. Zij beschrijven het onthutsende misbruik en de onmenselijke toestanden in de detentiecentra die worden gerund door de Syrische inlichtingendiensten en in de militaire gevangenis van Saydnaya, in een buitenwijk van Damascus.
• De meeste overlevenden getuigden dat zij gevangenen hadden zien sterven. Sommigen vertelden dat ze werden vastgehouden in cellen samen met de lichamen van dode gevangenen.

Horror als routine

“De catalogus van horrorverhalen in dit rapport schetst een gruwelijk gedetailleerd beeld van de vreselijke wantoestanden die gevangenen als dagelijkse routine moeten ondergaan, vanaf het moment van hun arrestatie en tijdens hun verhoor, tot hun detentie achter de gesloten deuren van de beruchte instellingen van de Syrische inlichtingendiensten. Het is een dodelijke tocht, waarbij gevangenen in elk stadium van hun gevangenschap het risico lopen te sterven”, zegt Philip Luther, Amnesty’s directeur voor de regio Midden-Oosten en Noord-Afrika.

“Tientallen jaren lang hebben Syrische regeringstroepen foltering gebruikt als middel om hun tegenstanders te verpletteren. Nu wordt foltering toegepast als onderdeel van een systematische en grootschalige aanval op burgers van wie vermoed wordt dat ze tegen de regering zijn, wat resulteert in misdaden tegen de mensheid. De verantwoordelijken voor deze walgelijke misdaden moeten vervolgd en berecht worden."

“De internationale gemeenschap, en vooral Rusland en de Verenigde Staten, die mee hun schouders zetten onder het vredesoverleg over Syrië, moeten deze wantoestanden aan de top van de agenda plaatsen in hun gesprekken met zowel de autoriteiten als de gewapende groepen en erop aandringen dat een einde wordt gemaakt aan het gebruik van foltering en andere misbruiken."

Amnesty International vraagt ook dat alle gewetensgevangenen worden vrijgelaten. Alle andere gevangenen moeten vrijkomen of een eerlijk proces krijgen dat beantwoordt aan de internationale rechtscriteria. Onafhankelijke waarnemers moeten onmiddellijk en ongehinderd toegang krijgen tot alle detentieplaatsen.

Foltergevangenis in 3D

Het rapport bevat ook nieuwe statistieken van de Human Rights Data Analysis Group (HRDAG), een organisatie die op een wetenschappelijke manier mensenrechtenschendingen analyseert. Daaruit blijkt dat 17.723 mensen in gevangenschap zijn omgekomen in Syrië tussen maart 2011, toen de crisis begon, en december 2015. Dat komt neer op een gemiddelde van meer dan 300 doden elke maand. In het decennium voor 2011 tekende Amnesty International een gemiddelde op van ongeveer 45 doden in gevangenschap in Syrië per jaar – drie à vier doden per maand.

Volgens de HRDAG en Amnesty International gaat het bovendien om een conservatieve schatting en ligt het werkelijke aantal waarschijnlijk nog hoger, gezien de tienduizenden mensen die door de autoriteiten ontvoerd en gearresteerd werden.

Voor het rapport werkte Amnesty International ook samen met een team van specialisten van Forensic Archtiecture om een virtuele reconstructie in 3D te maken van Saydnaya, een van de meest beruchte gevangenissen in Syrië. Het 3D-model is te bekijken op http://saydnaya.amnesty.org en wil de dagelijkse terreur die de gevangenen ervaren en de verschrikkelijke omstandigheden in de gevangenis tot leven brengen, gebruikmakend van de beschrijvingen van voormalige gevangenen.

“Met gebruik van 3D-technieken en de herinneringen van diegenen die deze vreselijke wantoestanden hebben overleefd, zijn we voor het eerst in staat een glimp op te vangen van wat zich werkelijk afspeelt in een van Syriës meest beruchte foltergevangenissen”, zegt Philip Luther.

Een rivier van bloed

Het merendeel van de overlevenden vertelde Amnesty dat hun lijdensweg begon op het moment dat ze werden gearresteerd en tijdens hun overbrenging naar de gevangenis, dus nog voor ze een voet in het detentiecentrum hadden gezet.

Bij hun aankomst in de gevangenis ondergaan de gedetineerden een “welkomritueel’, bestaande uit zware slagen, dikwijls toegebracht met siliconen of metalen staven of elektrische kabels.

“Ze behandelden ons alsof we dieren waren. Ze wilden het zo onmenselijk mogelijk maken… Ik zag bloed, het leek wel een rivier… Ik had me nooit kunnen inbeelden dat mensen zo laag konden vallen…Ze hadden er geen probleem mee gehad ons daar meteen te doden”, zei Samer, een advocaat die werd gearresteerd in de buurt van Hama.

Na de “welkomrituelen” volgen vaak security checks, waarbij vooral vrouwen het slachtoffer worden van verkrachting en seksuele aanranding door mannelijke cipiers.

In de detentiecentra van de inlichtingendiensten worden gevangenen meedogenloos gefolterd en mishandeld tijdens ondervragingen, doorgaans met het doel “bekentenissen” af te dwingen of andere informatie los te krijgen, of als straf. Gangbare methoden zijn dulab (het lichaam van het slachtoffer wordt in een rubberen band gewrongen) en falaqa (stokslagen op de voetzolen). Gevangenen moeten daarnaast ook elektroshocks, verkrachting en seksueel geweld ondergaan, vinger- en teennagels worden uitgerukt, ze krijgen kokend water over zich heen of worden met brandende sigaretten bewerkt.

Ali, een gevangene in een detentiecentrum van de militaire inlichtingendienst in Homs, beschreef hoe hij urenlang werd opgehangen aan zijn polsen, de zogenaamde shabeh-positie, en herhaaldelijk werd geslagen.

Met dode lichamen in de cel

De combinatie van slechte omstandigheden in de gebouwen van de inlichtingendiensten - waaronder de overbevolking, het gebrek aan voedsel en medische zorgen en de ontoereikende sanitaire voorzieningen – komt neer op wrede, onmenselijke en vernederende behandeling, wat verboden is volgens het internationale recht.

Overlevenden vertelden dat ze werden vastgehouden in cellen die zo overbevolkt waren, dat ze slechts om beurten konden slapen, of gehurkt moesten slapen.
“Het was alsof we in een ruimte met dode mensen zaten. Ze probeerden ons daar af te maken”, zei Jalal, een ex-gevangene.

Een andere gevangene, “Ziad” (naam gewijzigd om zijn identiteit te beschermen), vertelde dat in gebouw 235 van de Militaire Inlichtingendienst het ventilatiesystem het op een dag liet afweten en zeven gevangenen omkwamen door verstikking:

“Ze schopten ons om te zien wie nog leefde en wie niet. Ze zegden mij en de andere overlevende recht te staan… Toen realiseerde ik me dat… zeven mensen dood waren, dat ik naast zeven dode lichamen geslapen had … Ik zag de rest van de lichamen in de hoek liggen, zowat 25 lichamen.”

Gevangenen meldden ook dat de beschikbaarheid van voedsel, water en sanitair dikwijls erg beperkt was. De meesten zegden dat ze zich niet behoorlijk konden wassen. Het zijn omstandigheden waarin schurft- en luizenplagen gedijen en ziekten welig tieren. De meeste gevangenen krijgen geen toegang tot een behoorlijke medische verzorging, zodat in veel gevallen gevangenen elkaar moeten behandelen met zeer rudimentaire middelen, wat de dramatische toename van het aantal doden in gevangenschap sinds 2011 nog in de hand werkt.

In de detentiecentra van de inlichtingendiensten hebben gevangenen doorgaans geen toegang tot dokters, noch tot hun families of advocaten. In veel gevallen gaat het dus over gedwongen verdwijningen.

Militair detentiecentrum Saydnaya

Gedetineerden brengen dikwijls maanden of zelfs jaren door in de detentiecentra van de verschillende inlichtingendiensten. Sommigen verschijnen uiteindelijk voor een militaire rechtbank, waar ze een oneerlijk proces krijgen dat vaak maar enkele minuten in beslag neemt. Daarna worden ze overgebracht naar de beruchte militaire gevangenis van Saydnaya, waar de omstandigheden vreselijk zijn.

“In [de gevangenissen van de inlichtingendiensten] waren de folteringen en de slagen erop gericht ons te doen ‘bekennen’. In Saydnaya voelde het aan alsof de dood het doel was, een vorm van natuurlijke selectie, om zo snel mogelijk van de zwakken af te geraken”, vertelde Omar S

De folterparktijken en andere mishandelingen in Saydnaya waren onderdeel van een genadeloze poging om gevangenen te breken, te straffen en te vernederen. Overlevenden zegden dat het routine was dat gevangenen werden doodgeslagen.

Salam, een advocaat uit Aleppo die meer dan twee jaar in Saydnaya verbleef, zei: “Toen ze me de gevangenis binnenleidden, kon ik de folteringen ruiken. Het is een aparte geur van vochtigheid, bloed en zweet. De foltergeur.”

Hij beschreef een voorval waarbij bewakers een gevangen Kung Fu-trainer doodsloegen nadat ze er achter waren gekomen dat hij andere gevangenen had getraind in zijn cel. “Ze sloegen de trainer en vijf anderen meteen dood, en gingen daarna met de andere 14 aan de slag. Ze stierven allemaal binnen de week. We zagen het bloed uit hun cel vloeien.”
Fysieke en psychische letsels

Gevangenen in Saydnaya worden eerst wekenlang opgesloten in ondergrondse cellen, waar het in de wintermaanden ijskoud is. Dekens krijgen ze niet. Later worden ze overgebracht naar de bovengrondse cellen, waar het lijden doorgaat.

Sommige gevangenen vertelden aan Amnesty dat ze sinaasappelschillen en pitten van olijven aten om te voorkomen dat ze zouden sterven van de honger. In Saydnaya is het verboden te praten of te kijken naar de bewakers, die hen geregeld vernederen en beschimpen, zonder enige aanleiding.

Omar S. vertelde hoe een bewaker eens twee mannen ertoe dwong zich te ontkleden. Hij beval de ene daarna de andere te verkrachten. Als hij weigerde, zou hij dat met zijn leven bekopen.

“Het opzettelijke en systematische karakter van de folteringen en andere mishandelingen in de gevangenis van Saydnaya is een uiting van de laagste vorm van wreedheid en een harteloos gebrek aan menselijkheid”, zegt Philip Luther.

“De internationale gemeenschap moet van het beëindigen van deze vorm van huiveringwekkend en vastgegroeid misbruik een prioriteit maken. Jarenlang heeft Rusland zijn vetorecht in de VN-Veiligheidsraad gebruikt om zijn bondgenoot, de Syrische regering, te beschermen en te voorkomen dat individuele daders in de regering en het leger voor het Internationale Strafhof zouden worden gedaagd wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Dit beschamende verraad aan de menselijkheid moet nu stoppen.”

De meeste overlevenden van de folteringen houden fysieke en psychische letsels over aan hun beproevingen. De meesten zijn gevlucht na hun vrijlating en bevinden zich onder de meer dan 11 miljoen ontheemde Syriërs.

Amnesty International roept de internationale gemeenschap op te verzekeren dat overlevenden van foltering medische, psychologische en sociale ondersteuning krijgen die ze nodig hebben voor hun rehabilitatie.