EU-migratiepolitiek is wreed en onzinnig

Als hij wordt teruggestuurd zal een andere vluchteling wel een plaats krijgen in Europa. Turkije zal daarbij geld ontvangen om het merendeel van de vluchtelingen daar te houden en is beloofd om een hele reeks andere maatregelen in ruil te krijgen.

Dit is de EU-Turkije deal. Noori riskeert te worden gebruikt als menselijke valuta binnen het buitenlandse ruil-beleid van de EU waar rechten worden verhandeld voor kortzichtig politiek gewin.

De trend om EU’s buitenlandse beleidsinstrumenten in te zetten om migratie terug te dringen heeft een vliegende start genomen en het ziet er naar uit dat de Europese Raad dit deze week verder zal verankeren in het beleid. Naast de EU-Turkije verklaring in maart, was er de Joint Way Forward overeenkomst over migratiethema’s met Afghanistan net als “migratie verdragen” tussen de EU en Libanon en Jordanië. Andere overeenkomsten worden op dit moment onderhandeld met Nigeria, Niger, Mali, Ethiopië en Senegal.

Hoewel ze verschillen in essentie, is de basis steeds hetzelfde. De EU voorziet financiële ontwikkelingshulp en handelsbetrekkingen zo lang het land instemt om onregelmatige migratie te voorkomen en de terugkeer te vergemakkelijken van mensen die geprobeerd hebben om asiel of een beter leven te zoeken in Europa.

De EU en haar lidstaten ontkennen officieel elk oorzakelijk verband tussen het ontvangen van grof geld voor ontwikkeling en andere hulp en het toevallige ondertekenen van migratie overeenkomsten enkele dagen of weken na de mondelinge financiële beloftes. De waarheid is echter duidelijk voor iedereen.

Een jonge Afghaanse man, die in erbarmelijke omstandigheden in het Moria kamp leeft, vroeg me met wanhoop in zijn ogen toen ik hem onlangs in Lesbos ontmoette: “Is het waar dat mijn overheid geld ontvangt van de EU om een excuus te hebben om mij terug te sturen?

Verantwoordelijkheid afschuiven

We moeten klaar en duidelijk zijn over het feit dat de EU niet probeert om haar verantwoordelijkheid voor vluchtelingen te externaliseren omdat ze haar capaciteit heeft bereikt. Noori behoort tot de minderheid die het tot in Europa gebracht heeft. In de top 10-lijst van landen die wereldwijd vluchtelingen opvangt, staat geen enkele EU-lidstaat.

De feiten en cijfers verraden een ongemakkelijke waarheid in het licht van één van de ergste mondiale vluchtelingencrisissen. De EU en haar lidstaten verbinden zich tot een beleid waarbij ze de verantwoordelijkheid afschuiven in plaats van ze te delen.

Dit beleid creëert ook een ongemakkelijke onsamenhangendheid, gezien in het bredere kader van het Europese buitenlandse beleid. De woorden van de EU buitenlandministers dat “de bescherming van burgers in Syrië een prioriteit moet zijn voor de internationale gemeenschap” klinken hol voor Syriërs zoals Noori op Lesbos, in het licht van de wrede realiteit van het EU beleid.

Wanneer het bommen blijft regenen in Aleppo, zullen mensen onvermijdelijk vluchten. EU leiders hebben opzettelijk de impact genegeerd van de overeenkomst op de Syrisch-Turkse grens, waar Turkije patrouilleert en in wezen mensen in Syrië blokkeert.

Amnesty International en andere onafhankelijke organisaties hebben herhaaldelijk gevallen gedocumenteerd waarbij vluchtelingen werden teruggedrongen of onder schot werden genomen aan de grens. Diegenen die er in slagen om de grens over te steken doen het aantal vluchtelingen, dat Turkije nu al niet meer aankan, alleen maar oplopen.

EU landen zijn niet geloofwaardig als ze aan de ene kant de horror van de misdaden in Aleppo afkeuren en aan de andere kant grenzen optrekken die de slachtoffers van net die misdrijven, mannen, vrouwen en kinderen, hun recht op internationale bescherming ontnemen.

Als absolute minimum zouden er bijkomende hervestigingsplaatsen moeten worden aangeboden en zou het terugsturen van vluchtelingen naar Turkije onmiddellijk moeten stoppen.

EU is betrokken

De EU en haar lidstaten schuiven nu aan bij een aantal staten die rechten schenden voor gelijkaardige overeenkomsten. Er is een inherent risico verbonden aan dit soort onderneming.

Kijk bijvoorbeeld naar Sudan. Volgens Sudanese media gaf de Sudanese regering opdracht aan de Rapid Support Forces (RSF), berucht voor ernstige mensenrechtenschendingen, om bepaalde aspecten van migratiecontrole verbonden aan het Khartoem-proces (EU-Hoorn van Afrika proces over migratie) uit te voeren.

Hoewel de EU de Sudanese veiligheidstroepen niet rechtstreeks betaalt, kan de EU er niet om heen dat acties van Sudan om onregelmatige migratie te onderdrukken een extreem hoog risico op schendingen van rechten van migranten en vluchtelingen met zich meebrengen.

Elk partnerschap met betrekking tot migratiecontrole voorziet aldus in een financiering en legitimering van een context waarbij ernstig misbruik tegenover migranten en vluchtelingen bijna onvermijdelijk is.

Sudan is niet het enige land waar deze bezorgdheid bestaat.

Een verenigde EU-Nigeria verklaring over justitie heeft dit jaar ernstige mensenrechtenschendingen erkend door de Nigeriaanse veiligheidstroepen. Een recente resolutie van het Europees Parlement wees op andere problemen in Nigeria waaronder folteringen.

De EU heeft gedurende vele jaren geïnvesteerd in justitiehervormingen in het land. En hoewel de uitdagingen hierbij publiek bekend zijn gemaakt, staat de EU toch klaar om Nigeria op te nemen als bijkomende grenzenbewaker.

Door migratiecontrole uit te besteden aan een land dat zelf geen doeltreffend asielsysteem heeft, maar wel één van het hoogste aantal intern ontheemden (meer dan 2 miljoen) en een kwalijke reputatie op vlak van mensenrechtenschendingen, riskeert de EU zichzelf en haar lidstaten medeplichtig te maken aan een reeks van ernstige en voortdurende schendingen van mensenrechten.

Voorrang geven aan migratiesamenwerkingen boven langetermijndoelstellingen, zoals respect voor mensenrechten, vergroot het risico op armoede, conflicten en andere dingen die ertoe leiden dat mensen hun huizen verlaten. In een wereld waar zelfs een blok zo rijk als de EU migranten- en vluchtelingenrechten ondermijnt, zullen we meer en meer conflicten, meer instabiliteit en meer mensen in beweging zien.

Sommige Europese toppolitici beweren dat “middelen voor terugkeer” gaat over het voorkomen dat mensen gevaarlijke reizen maken en het breken van smokkelaarsnetwerken. In realiteit is het in de eerste plaats het gebrek aan veilige, reguliere kanalen dat mensen ertoe aanzet om deze gevaarlijke routes te nemen.

Als het ware doel humanitair was, zouden hervestiging, humanitaire visums, legale migratie en toegang tot asiel binnen de landsgrenzen van de EU niet alleen veel effectiever en humaner zijn, maar eerlijk gezegd een meer verantwoorde en strategische manier om dat te doen.

Gastblog door Iverna McGowan, directeur van Amnesty's European Institutions Office