Egypte: maatregelen schieten tekort om het alomtegenwoordige geweld tegen vrouwen te stoppen

Thuis worden ze onderworpen aan wrede mishandeling, agressie en misbruik door hun echtgenoten en andere familieleden. Op openbare plaatsen worden ze geconfronteerd met voortdurende seksuele intimidatie en het risico van groepsaanrandingen. Worden ze opgepakt, dan lopen ze gevaar op foltering door staatsambtenaren.

Het nieuwe rapport van Amnesty International '‘Circles of hell: Domestic, public and state violence against women in Egypt" toont aan hoe, ondanks enkele recente fragmentarische hervormingen, de cultuur van dagelijks seksueel en gender-gerelateerd geweld gevoed wordt door de tekortkomingen in de Egyptische wetgeving en de wijdverbreide straffeloosheid.

De Egyptische overheid heeft de laatste maanden een aantal symbolische initiatieven aangekondigd, zoals de invoering van een wet die seksuele intimidatie strafbaar stelt. Toch zijn de publieke verklaringen van president Abdel Fattah al-Sisi om het probleem aan te pakken nog niet vertaald geworden in een samenhangend en volgehouden beleid. De overheid weigert nog altijd om de omvang van het probleem te erkennen en gaat essentiële hervormingen uit de weg. Die zouden het begin moeten vormen van een beleid om het geweld en de diepgewortelde discriminerende houding tegenover vrouwen aan te pakken.

“Jarenlang hebben Egyptische regeringen als een PR-oefening de loftrompet gestoken over vrouwenrechten, of het geweld tegen vrouwen gebruikt om op politiek vlak goedkoop punten te scoren tegenover de oppositie. De overheid heeft zijn tegenstanders de schuld gegeven voor het seksuele geweld en hervormingen beloofd, maar is die beloften nooit nagekomen”, zegt Hassiba Hadj Sahraoui, adjunct-directeur van het Midden-Oosten en Noord-Afrika Programma van Amnesty International.

Geweld en discriminatie treffen alle vrouwen, dwars door de Egyptische politieke breuklijnen heen. Symbolische gestes en niet nagekomen beloftes zullen niet volstaan. De Egyptische overheid moet de aanstaande parlementaire verkiezingen in maart aangrijpen als een kans om deze kwestie in het hart van de politieke agenda te plaatsen. Er mag geen ‘als’ en geen ‘maar’ zijn als het erom gaat om aan de mistoestanden een einde te maken en er voor te zorgen dat vrouwen aan het openbare leven kunnen deelnemen.

Meer dan 99 percent van de Egyptische vrouwen en meisjes die werden ondervraagd voor een onderzoek door UN Women in 2013 vertelden dat ze een of andere vorm van seksuele intimidatie hadden meegemaakt. Sinds vorig jaar een nieuwe wet werd ingevoerd die seksuele intimidatie strafbaar maakte en die een minimumstraf van 1 jaar gevangenis voorzag, zijn er een handvol veroordelingen geweest. Toch wacht een grote meerderheid van vrouwen nog altijd op gerechtigheid. Zelfs als ze hulp zoeken zijn er velen die zich genegeerd of met minachting bejegend voelen door de politie en het gerechtelijk apparaat.

Amnesty International roept de overheid op om voor een sinds lang beloofd, maar ook al lang uitgesteld beleid te zorgen dat geweld tegen vrouwen aanpakt. “De overheid heeft grote beloften gedaan, maar eigenlijk heel weinig verwezenlijkt van de grondige hervorming die hard nodig is,” zegt Hassiba Hadj Sahraoui. “Vrouwen vormen een fundamenteel deel van de oplossing voor de problemen waarmee Egypte geconfronteerd wordt. Het is nu tijd dat de overheid met een plan komt om aan het jarenlange geweld en de jarenlange discriminatie een eind te maken.”

Groepsaanrandingen

Seksuele aanrandingen in het openbaar, in het bijzonder in het kader van de betogingen rond het Tahrirplein in Caïro, zijn de laatste jaren toegenomen. Er zijn herhaalde malen aanrandingen en verkrachtingen gepleegd waarbij vrouwen betast, en volledig uitgekleed werden. Daarna werden ze door de straten gesleept of met stokken, messen of riemen geslagen door gewelddadig gepeupel. De overheid heeft zich onvoldoende ingezet om de aanvallen te voorkomen of om de vrouwen voor het geweld te beschermen.

De Egyptische wetgeving die verkrachting en andere seksuele intimidatie strafbaar maakt, schiet nog altijd te kort tegenover internationale mensenrechtennormen. Ook al hebben rechtbanken een beperkt aantal mannen veroordeeld in verband met de aanvallen op het Tahrirplein, toch wachten nog vele slachtoffers op gerechtigheid.

Vrouwen in staatsgevangenissen

De briefing bevestigt ook de slechte behandeling van vrouwelijke gevangenen in staatsgevangenissen of na hun arrestatie. Ettelijke vrouwen en meisjes verklaarden dat ze na hun arrestatie gefolterd of mishandeld werden door de veiligheidsdiensten en dat ze ook het slachtoffer werden van seksueel geweld.

In de gevangenis worden vrouwelijke gevangenen straffeloos onderworpen aan foltering en mishandeling. Een gevangene werd gedwongen om voor andere gevangenen te gaan liggen een kreeg daarna slagen op haar voeten. Zelfs zwangere vrouwen werden op een vernederende of onmenselijke manier behandeld: tijdens de bevalling bleven hun handen geboeid.

“De situatie van belangrijke mannelijke gevangenen krijgt een heleboel aandacht. Maar de echte horrorverhalen die naar buiten komen gaan over de onmenselijke en wrede behandeling die vrouwelijke gevangenen hebben ondergaan. Alle vrouwen in handen van de politie of in de gevangenis moeten beschermd worden tegen geweld, foltering en mishandeling, met inbegrip van verkrachting en lijfstraffen”, zegt Hassiba Hadj Sahraoui.

Huiselijk geweld en discriminerende echtscheidingswetten

Volgens de laatste officiële cijfers hierover zei bijna de helft van de vrouwen in een onderzoek door het Ministerie van Volksgezondheid dat ze een of andere vorm van huiselijk geweld hadden meegemaakt. Slachtoffers die ondervraagd werden door Amnesty International hadden het over brutaal fysisch en psychisch geweld. Ze vertelden dat hun mannen hen geslagen, met een zweep afgeranseld of verbrand hadden. In sommige gevallen waren ze tegen hun wil in huis opgesloten. Ze vertelden ook hoe het rechtssysteem hen in de steek laat.

Veel problemen vinden hun oorsprong in een houding die op vooroordelen gebaseerd is en verergerd wordt door de discriminerende Egyptische wetgeving over de persoonlijke status en andere bepalingen. Die werpen voor vrouwen onoverkomelijke hindernissen op als ze willen bewijzen dat hun echtgenoten hen iets aangedaan hebben.

Steun voor slachtoffers van seksueel en gender gebaseerd geweld is zo goed als onbestaande. Vrouwen die het aangeven worden geconfronteerd met verschillende hindernissen, zoals een gebrek aan interesse vanwege de politie of het parket. Maar er is ook de gebrekkige strafwetgeving die huiselijk geweld en verkrachting binnen het huwelijk niet uitdrukkelijk strafbaar stelt. Dat zorgt er voor dat veel vrouwen die huiselijk geweld meemaken hun lijden in stilte ondergaan.

Door een erg discriminerend echtscheidingssysteem zitten vrouwen vaak vast in een foute relatie. Mannen kunnen eenzijdig van hun vrouw scheiden zonder dat ze hiervoor een reden moeten opgeven. Vrouwen moeten ofwel afstand doen van hun financiële aanspraken als ze een khol’ echtscheiding (echtscheiding zonder schuld) aanvaarden, of bereid zijn een lange en dure strijd aan te gaan om te bewijzen dat hun man hen ‘kwaad heeft gedaan’.

“De recente maatregelen om vrouwen te beschermen zijn grotendeels symbolisch geweest. De overheid moet bewijzen dat dit meer dan kosmetische veranderingen zijn door volgehouden inspanningen te doen om veranderingen te implementeren en de diepgewortelde opvattingen die nog overheersen in de Egyptische samenleving in vraag te stellen,” zegt Saida Hadj Sahraoui.

Lees meer in het Engelse persbericht Egypt: Token reforms fail to end scourge of pervasive violence against women