Belgisch terugkeerbeleid aangepast aan Amnesty-aanbevelingen

Het risico op foltering en mishandeling bij gedwongen terugkeer van migranten moet grondig en op voorhand onderzocht worden, ook voor mensen die geen asiel aanvragen. Identificatiemissies moeten beter omkaderd worden.

Deze eerdere aanbevelingen van Amnesty werden op 9 februari 2018 bevestigd door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen. De Belgische regering is ernstig tekortgeschoten bij de gedwongen terugkeer van Soedanezen, maar past nu haar beleid aan.

Soedan is een dictatoriaal regime waar de inlichtingendiensten zich ongestraft bezondigen aan foltering en mishandeling. De president, Omar al-Bashir, wordt door het Internationaal Strafhof gezocht voor misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. In 2016 tekenden Amnesty-onderzoekers zelf getuigenissen op van Soedanezen die verklaarden bij hun terugkeer in Soedan onmiddellijk aangehouden en mishandeld te zijn. Met terugkeer naar Soedan moet dus uiterst omzichtig worden omgesprongen.

De waarschuwingen van Amnesty

Wanneer bekend werd dat de Belgische regering Soedanese vertegenwoordigers zou ontvangen om migranten te identificeren en mogelijk terug te sturen naar Soedan, heeft Amnesty International er bij de regering op aangedrongen dat niemand mag worden teruggestuurd die een reëel risico loopt op foltering of mishandeling. Dit is ten strengste verboden door het internationaal recht (het zogenaamde non-refoulement principe). We drongen erop aan dat het risico op foltering of mishandeling bij terugkeer in ieder individueel geval grondig en op voorhand zou onderzocht worden. We wezen er bovendien op dat een identificatiemissie op zich risico’s met zich kan meebrengen.

Maar na eigen onderzoek, dat we in januari publiceerden, stelden we vast dat België de Soedanese identificatiemissie had ontvangen zonder de nodige voorzichtigheid aan de dag te leggen. Migranten zomaar confronteren met vertegenwoordigers van het regime waarvoor ze mogelijks op de vlucht zijn, is potentieel erg gevaarlijk voor henzelf en hun familie. Tijdens de interviews met de Soedanese vertegenwoordigers kunnen ze ook worden bedreigd of geïntimideerd.

Bovendien zijn mensen teruggestuurd naar Soedan, zonder dat voldoende werd onderzocht of ze bij terugkeer gevaar zouden lopen. De Belgische overheid is bijzonder onzorgvuldig te werk gegaan en heeft zijn internationaalrechtelijke verplichtingen geschonden.

Belangrijk rapport bevestigt Amnesty-aanbevelingen

Onderzoek door het Commissariaat-generaal op vraag van de regering kwam er pas toen het Tahrir-instituut in december getuigenissen publiceerde over de mishandeling van Soedanezen die door België werden teruggestuurd in het kader van de identificatiemissie. In tussentijd zette de regering alle terugkeervluchten naar Soedan stop.

Vrijdag 9 februari 2018 publiceerde het Commissariaat-generaal haar langverwachte rapport. Het Commissariaat-generaal kon niet met zekerheid vaststellen of de getuigenissen over mishandeling klopten – dit is dan ook een bijzonder moeilijke oefening. Minstens even belangrijk was de vraag of België voldoende voorzorgen had genomen om te voorkomen dat Soedanese migranten gevaar zouden lopen bij terugkeer. Op dat punt worden aanbevelingen gedaan die de bevindingen van Amnesty bevestigen:

• Soedanezen die mogelijks op de vlucht zijn voor hun regime mogen niet zomaar met vertegenwoordigers van dit regime worden geconfronteerd. Vóór de confrontatie met de identificatiemissie moet voor elke persoon worden onderzocht of die hierbij gevaar loopt.
• Om te voorkomen dat mensen bedreigd of geïntimideerd zouden worden door leden van de identificatiemisse, moeten bij de identificatie een aantal voorzorgsmaatregelen genomen worden, zoals de aanwezigheid van een tolk en een vertegenwoordiger van de Belgische overheid.
• Voor elke persoon die teruggestuurd wordt, moet het risico op foltering of andere mishandeling grondig en op voorhand onderzocht worden. Ook voor mensen die geen asiel aanvragen moet dit onderzoek voldoende grondig gebeuren. Dit is zeker het geval wanneer iemand teruggestuurd wordt naar een land waar de mensenrechtensituatie bijzonder problematisch is, zoals Soedan.

Resultaat: het terugkeerbeleid wordt aangepast

De regering heeft intussen verklaard de aanbevelingen van het Commissariaat-generaal te zullen opvolgen. Dit betekent dat in de toekomst in ieder individueel geval grondig onderzocht zal worden of er aan de terugkeer een reëel risico verbonden is op foltering of andere mishandeling, ook voor mensen die geen asiel aanvragen. Identificatiemissies blijven mogelijk, maar zullen beter omkaderd worden zodat mensen niet in gevaar gebracht worden door de confrontatie met het regime waarvoor ze mogelijk op de vlucht zijn.

Amnesty International vraagt dat terugkeer opgeschort blijft tot het terugkeerbeleid in lijn gebracht zijn met deze aanbevelingen en het internationaal recht. Lees hier meer.