Aylan houdt ons al vijf jaar een spiegel voor

Aylan Kurdi zou vandaag 8 geweest zijn, een jongen die deze week in het tweede of het derde leerjaar start. Maar het prille leven van Aylan eindigde precies 5 jaar geleden, op 2 september 2015, met zijn gezicht ademloos in het zand van de waterlijn van de Turkse badplaats Akyarlar. De foto van de kleine jongen in zijn rode T-shirt en blauwe broekje ging de wereld rond. Aylan verdronk samen met zijn moeder en broertje in een poging om het smalle, maar verraderlijke stukje Egeïsche Zee over te steken tussen Turkije en het Griekse eiland Kos. Een dramatische poging om het geweld in Syrië te ontvluchten en veiligheid te vinden in Europa.

"Het pijnlijke beeld van Aylan illustreerde het falen van Europa om mensen de bescherming te geven waar ze recht op hebben. Even leek het of kleine Aylan ervoor zou zorgen dat de Europese Unie in actie zou komen om een menswaardig, solidair asielbeleid op poten te zetten. Een beleid in lijn met de waarden die de EU wil uitstralen en in lijn met het internationale recht op asiel. Even leek er moed in het spel, “Wir shaffen das”. Maar dat was van korte duur."

Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen

De aanvankelijke openheid – en het moet gezegd, een aantal Europese landen namen in 2015 een aanzienlijk aantal vluchtelingen in bescherming – ging ten onder door eigenbelang, een gebrek aan solidariteit tussen EU-lidstaten en te weinig politiek leiderschap. Er wordt vaak gesproken over de ‘vluchtelingencrisis’. Maar de crisis was en is vooral een beleidscrisis.

Het resultaat van dat falende asielbeleid is dat de realiteit vandaag even bijtend is als de verdrinking van de kleine Aylan 5 jaar geleden. Mensen verdrinken nog steeds op de Middellandse Zee, vooral op de route uit Noord-Afrika. Ngo’s die mensen proberen te redden, worden vervolgd en het werken onmogelijk gemaakt. Laat staan dat de EU zelf zijn verantwoordelijkheid zou nemen en zoek- en reddingsoperaties zou organiseren. Levens redden is in de ogen van meerdere Europese beleidsmakers blijkbaar een misdrijf geworden.

Libië is voor een groot aantal EU-landen dan blijkbaar weer een ‘veilige’ haven, terwijl de rapporten over de gruwel in de detentiecentra bijna niet te lezen zijn. Ook aan de Griekse kant van de Middellandse Zee gaat het van kwaad naar erger. Vele duizenden zitten al jaren in onmenselijke omstandigheden vast in overbevolkte vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden. De Griekse kustwacht duwt openlijk mensen terug de zee in. Geen enkele beleidsmaker doet eigenlijk nog moeite om te verbergen dat zij als levende afschrikking dienen voor andere mensen op zoek naar bescherming.

Het is in deze coronapandemie niet makkelijk om onze blik open te houden voor wat aan Europa’s buitengrenzen gebeurt. Maar weet dat deze crisis het ook voor mensen op de vlucht alleen maar erger maakt. Mensen zoals u en ik. Laat de solidariteit die ons moed geeft in deze onzekere tijd ook afstralen op wat we doen voor hen die recht hebben op bescherming.

De recepten voor een beter, georganiseerder en menselijker beleid zijn gekend. Begin met mensen te redden die verdrinken op zee, of steek op zijn minst geen stokken in de wielen van hen die dat wel doen. Organiseer nu toch eindelijk bredere, legale wegen voor mensen op de vlucht om bescherming te zoeken. Denk aan hervestiging via de Verenigde Naties (VN). Legale routes zijn de beste manier om mensensmokkelaars de wind uit de zeilen te nemen. Bejubel Griekenland niet als schild met gespierde afschrikkingsacties, maar ondersteun het land financieel om deftige opvang te voorzien. Zet nu eindelijk dat spreidingsplan op binnen de EU zodat we ordentelijk kunnen doen wat moet. En geef eindelijk de nodige middelen aan de Vluchtelingenorganisatie van de VN om de zo geroemde ‘opvang in de regio’ menswaardig en met toekomstperspectief te organiseren.

De hand kan dus onmiddellijk aan de ploeg voor een Europese asielbeleid dat humaan is. Er is wel politieke wil en daadkracht voor nodig. Als we eerlijk in de spiegel kijken die Aylan ons al 5 jaar voor houdt, weet iedereen dat we beter kunnen.