ARMENIË EN AZERBEIDZJAN: GROTE ZORGEN OM OORLOG OM NAGORNO-KARABACH

Hoe begon het conflict?

Eerst even een kort stukje geschiedenis. De Sovjetregering besloot in 1923 dat Nagorno-Karabach een autonome provincie van Azerbeidzjan werd. De bevolking was, en is, overwegend Armeens. In 1988 keerden de Armenen in de enclave zich tegen Azerbeidzjan en de Sovjetunie. Ze wilden deel uitmaken van Armenië. Eind jaren tachtig, toen de Sovjetunie langzaam uit elkaar viel, stemde het regionale parlement van Nagorno-Karabach voor aansluiting bij Armenië. Azerbeidzjan probeerde de separatistische beweging te smoren, terwijl Armenië deze juist steunde. Nadat beide landen in 1991 onafhankelijk werden, brak er een oorlog uit tussen Armenië en Azerbeidzjan.

Loste de oorlog iets op?

De oorlog kostte tienduizenden mensen het leven en naar schatting een miljoen mensen raakten ontheemd. Armeense troepen kregen uiteindelijk controle over Nagorno-Karabach, waarna het in 1994 tot een staakt-het-vuren kwam. De enclave behoort nog steeds tot Azerbeidzjan, maar wordt geregeerd als een separatistische, zelfverklaarde republiek waar de etnische Armenen het voor het zeggen hebben. Sinds de oorlog eind twintigste eeuw is het nooit tot een vredesakkoord gekomen en raakten beide landen af en toe slaags met elkaar. De laatste keer was in 2016 – totdat de huidige oorlog uitbrak.

Wat zijn achterliggende strijdpunten?

Azerbeidzjan beschikt over veel olie wat het land veel geld opbrengt, maar in Armenië zijn weinig grondstoffen te vinden. Hetzelfde geldt voor Nagorno-Karabach. Dus grondstoffen zijn niet de reden van het conflict al wil Turkije de toevoer van olie en gas uit Azerbeidzjan wel veilig stellen. Dat Armenië begin jaren negentig de oorlog won, is nog steeds een gevoelig punt. De Azerbeidzjanen willen wraak. En Azerbeidzjan wil de controle over Nagorno-Karabach terug.

Hoe zit het met de buurlanden?

Het islamitische Turkije is een nauwe bondgenoot van Azerbeidzjan en zegde bij het oplaaien van het conflict steun toe mocht dat nodig zijn. Met Armenië onderhoudt Turkije geen banden. De Armeense genocide – de massale moordpartijen onder Armeniërs in Turkije in de periode 1895-1923 – ligt daaraan ten grondslag. Volgens veel historici bedroeg het aantal slachtoffers daarvan meer dan een miljoen. Turkije weigert de genocide te erkennen en ontkent dat er een vooropgezet plan tot uitroeiing was.

Armenië onderhoudt, noodgedwongen door gebrek aan grondstoffen en om veiligheidsredenen, banden met Rusland dat het land militair ondersteunt. Iran zegt een bemiddelende rol tussen beide partijen te willen spelen. De Verenigde Staten houden zich grotendeels afzijdig.

Wat is de oplossing?

Dat is moeilijk te voorspellen. Na de Armeense fluwelen revolutie in 2018 was er de hoop dat de nieuwe premier Nikol Pashinyan het vredesproces nieuw leven in kon blazen, maar dat gebeurde niet. Het is niet te verwachten dat een van beide landen zich snel gewonnen zal geven, aangezien het niet alleen een conflict is over land, maar omdat het vooral gaat over cultuur, geschiedenis en trots. Nagorno-Karabach is al lange tijd een kruitvat en de escalatie die nu aan de gang is, lijkt heftiger dan toen het conflict in 2016 even oplaaide. Beide partijen beschuldigen elkaar ervan de gevechten te zijn begonnen. Wat de aanleiding is, blijft onduidelijk. Als het conflict langer gaat duren en Turkije gaat zich erin mengen, kan dat tot spanningen leiden met Rusland. Dat land ziet de Kaukasus als zijn invloedssfeer.